ادبيات اروتيك Ùˆ ادبيات پرونو گرÙÙŠ - ناصر غياثي
اروتیک چیست؟ تÙاوت آن با پورنوگراÙÛŒ کدام است؟ آیا می‌توان همواره Ùˆ با قاطعیت اثری را اروتیکی یا پورنوگراÙیک خواند؟ آیا مرز معینی این دو را از یکدیگر جدا می‌کند؟ یادداشت زیر تلاشی است برای یاÙتن پاسخی ممکن برای پرسش‌های بالا در ادبیات داستانی. گرچه این دو در دیگر هنرها نیز Ú©Ù… Ùˆ بیش از همان تعری٠و نقش Ùˆ کارکردی برخوردارند Ú©Ù‡ در ادبیات.
ناصر غياثي
اروتیک
واژه‌ی اروتیک در زبان یونانی قدیم به معنی عشق بوده Ùˆ «تن‌کامگی» یکی از برابرنهادهای Ùارسی آن است.
آثاری Ú©Ù‡ در آنها بر عناصر شهوانی انسان همراه با عشق زمینی تأکید شده باشد، در رده‌ی آثار اروتیک جای می‌گیرند. سکس زاییده‌ی غریزه Ùˆ تن است، عشق با Øس Ùˆ روان آدمی سروکار دارد Ùˆ ادبیات اروتیک به وص٠کشیدن رابطه‌ی شهوانی – عاطÙÛŒ یکی به دیگری است.
در آثار ادبی اروتیک، دو طر٠در یک رابطه‌ی عاشقانه یا دست‌کم عاطÙÛŒ با یکدیگر قرار دارند Ùˆ توصی٠اØتمالی اعمال یا امیال جنسی تنها بخشی از اثر را تشکیل می‌دهد. در این گونه آثار زیبایی Ùˆ زیبایی‌شناسی از جایگاه مهمی برخوردارند Ùˆ به کلام کشیدن عمل جنسی یا نشان دادن Ùˆ تأکید بر اندام جنسی هسته Ùˆ مضمون اصلی اثر را تشکیل نمی‌دهد.
در ادبیات اروتیک نه تنها ارزش‌های ادبی اثر Ù„Øاظ می‌شود بل‌که از نقد جامعه – بویژه نقد اخلاقی آن - غاÙÙ„ نیست. در اروتیک جسم هم هست اما Ùقط جسم نیست، Ø±ÙˆØ Ùˆ روان شخصیت‌ها، نوع رابطه Ùˆ دیگر مشخصات یک اثر ادبی در آن‌ ملموس است. این ادبیات گستاخ Ùˆ بی‌پرواست Ùˆ روابط Ùˆ مناسبات اجتماعی Ùˆ نیز دیدگاه‌های مذهبی Ùˆ اخلاقی جامعه را به چالش می‌کشد.
ادبیات اروتیک Ú©Ù… Ùˆ بیش در تمام Ùرهنگ‌ها Ùˆ از دیرباز وجود داشته Ùˆ در دوره‌های مختل٠تاریخی Ùراز Ùˆ نشیب‌هایی را پشت سر گذاشته است. سلایق ادبی- هنری Ùˆ ارزش‌های اخلاقی Øاکم بر هر دوره متر Ùˆ معیارهایی هستند برای پذیرش یا عدم پذریش چنین ادبیاتی از سوی یک جامعه.
تاریخ ادبیات اروتیک نشان می‌دهد از یک سو سنت‌ها Ùˆ اخلاق جامعه Ùˆ از سوی دیگر سانسور Øکومتی نقش تعیین‌کننده‌ای در به وجود آمدن، Ø´Ú©Ù„ گرÙتن Ùˆ ترویج این نوع از ادبیات داشته Ùˆ دارد. نباید از یاد برد Ú©Ù‡ ادبیات اروتیک نیز، چنان Ú©Ù‡ ادبیات پورنوگراÙیک، قصد برانگیختن میل جنسی Ùˆ شهوت در انسان را دارد، با این تÙاوت Ú©Ù‡ اثر بر مدار عمل جنسی صر٠یا Ùقط اندام جنسی نمی‌چرخد Ùˆ Øس Ùˆ عاطÙÙ‡ نیز جای‌گاه ویژه‌ی خود را دارند.
پورنوگراÙÛŒ
واژه‌ی پورنوگراÙÛŒ نیز کلمه‌ای در زبان یونانی قدیم Ùˆ به معنای «تصاویر مناÙÛŒ عÙت» است Ùˆ برابرنهادهای Ùارسی آن عبارتند از هرزه‌نگاری، زشت‌نگاری Ùˆ وقاØت‌نگاری.
آن‌چه در آثار پورنوگراÙیک برجستگی می‌یابد، به تصویر کشیدن اعمال جنسی با تأکید بر اندام جنسی است وجوه عاطÙÛŒ – روانی دو طر٠رابطه نادیده گرÙته می‌شود Ùˆ ویژگی‌های یک اثر ادبی Øامل معیارهای زیباشناسیک یا در آنها وجود ندارد Ùˆ یا بسیار Ú©Ù… رنگ است.
در پورنوگراÙÛŒ سکس به عملی ساده Ùˆ مکانیکی تقلیل داده می‌شود Ùˆ کاملاً آشکار است. انسان نیز در آثار پورنوگراÙیک به عمل جنسی تقلیل داده شده Ùˆ تبدیل به یک ابژه‌ی صر٠جنسی می‌شود. پورنوگراÙÛŒ به Ùضایی Ú©Ù‡ در آن عمل جنسی انجام می‌شود Ùˆ رابطه‌ی بین انسان‌ها هیچ‌گونه توجهی ندارد. هد٠پورنوگراÙÛŒ چیزی نیست مگر برانگیختن Øس شهوی - جنسی اÙراد با تأکید بر عمل صر٠جنسی.
بنابراین می‌توان Ú¯Ùت، پورنوگراÙÛŒ تنها به اعمال Ùˆ اندام جنسی تأکید Ùˆ تکیه داشته، Ùˆ کارش تنها نشان دادن یا به وص٠کشیدن آنهاست. در این نوع از ادبیات غالباً Øضور زن تنها به عنوان یک ابژه‌ی جنسی است Ùˆ معمولاً از منظر مردانه نوشته شد Ùˆ پس مطابق آمال جنسی مردانه است. به همین خاطر بیش‌تر مخاطب چنین ادبیاتی مردها هستند.
در یک کلام شاید بتوان به چنین تعریÙÛŒ از پورنوگراÙÛŒ اکتÙا نمود: برجستگی عمل جنسی Ùˆ اندام جنسی از یک سو Ùˆ غیبت روان Ùˆ Øس Ùˆ عاطÙÙ‡ Ùˆ Ùقدان جوهر هنری از سوی دیگر.
تÙاوت اروتیک Ùˆ پورنوگراÙÛŒ
بنا برآن‌چه آمد، می‌توان به این جمع‌بندی رسید Ú©Ù‡ پورنوگراÙÛŒ Ùقط Ùˆ Ùقط جهت تØریک جنسی آدم‌ها تهیه Ùˆ تولید شده Ùˆ از هر نوع زیبایی‌شناسی هنری به دور Ùˆ مکانیکی است. اروتیک اما گرچه از تØریک جنسی مخاطب غاÙÙ„ نیست، اما ارزش‌های زیبایی‌شناسیک دارد، Ùˆ در Øیطه‌ی هنر قرار می‌گیرد. با این‌همه شاید یادآوری این نکته خالی از Ùایده نباشد Ú©Ù‡ نمی‌توان پورنوگراÙÛŒ Ùˆ اروتیک را همیشه Ùˆ همه جا به روشنی از یک دیگر تÙکیک نمود. در تعیین تÙاوت یا همسان پنداشتن این دو، عوامل متعددی از قبیل Ùرهنگ، سنت، دین، تاریخ، ناخودآگاه جمعی Ùˆ سلیقه Ùˆ دل‌بستگی‌های Ùردی نقش دارند.
پورنوگراÙÛŒ Ùˆ اروتیک در ادبیات جهان
بازتاب غریزه‌ی شهوی انسان در ادبیات را می‌توان نزد بیش‌تر قاره‌ها Ùˆ Ùرهنگ‌های جهان Ùˆ نیز از زمان‌های دور یاÙت. در هند «کاماسوترا» بین دویست تا سی‌صد سال قبل از میلاد Ù…Ø³ÛŒØ Ù†ÙˆØ´ØªÙ‡ شد Ùˆ در چین کتاب معرو٠جینگ پینگ مای. سابقه‌ی ادبیات اروتیک در غرب به پیش از دوران باستان در یونان Ùˆ روم قدیم می‌رسد.
این نوع از ادبیات در سیر تاریخی خویش از نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم است که به معنای مدرن کلمه پا می‌گیرد و نویسندگانی چون گی دو مو پاسان، لارنس و بسیاری دیگریکی پس از دیگری در رمان‌های خود به اروتیک می‌پردازند. ادبیات قرن بیستم نیز در عرصه‌ی ادبیات اروتیک نامدارانی چون جویس و ناباکو٠عرضه کرده است.
پورنوگراÙÛŒ Ùˆ اروتیک در ایران
گرچه بیش‌تر ÙØش‌های مردانه‌ی ایرانی‌ جنسی است Ùˆ گرچه زن‌ها از دست Ùˆ زبان بسیاری از مردان در Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ خیابان در عذاب‌اند اما نوشتن در مورد مسایل جنسی Ú©Ù‡ هیچ Øتی Øر٠زدن از سکس به خاطر موانعی چون دین، سنت، Ùرهنگ Ùˆ اخلاق Ùˆ هم چنین سانسور Øکومتی همواره نزد ما ایرانی‌ها تابوست. اینها می‌توانند علت‌های مجال نیاÙتن برای Øضور Ùˆ عرضه‌ی ادبیات اروتیک Ùˆ بازماندن از رشد آن را ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ø¨Ø¯Ù‡Ù†Ø¯.
در ادبیات کهن
بیش‌ترین آثار ادبی اروتیکی به جا مانده از ادب کهن ایران، در Øوزه‌ی شعر است. کتاب‌های ناسخ‌التواریخ Ùˆ الÙیه شلÙیه، هزار Ùˆ یک شب Ùˆ شاعرانی چون سوزنی سمرقندی، سعدی، عبید، ویس Ùˆ رامین، نظامی، مهستی گنجوی، خاکشیر اصÙهانی Ùˆ برخی از شعرهای ایرج میرزا را می‌توان با اغماض در Øوزه‌ی ادبیات اروتیک یا پورنوگراÙÛŒ قرار دارد. ضمن این Ú©Ù‡ باید توجه داشت، بخش عمده‌ای از این آثار بیش‌تر هزل‌اند تا اروتیک یا پورنوگراÙیک.
در ادبیات مدرن
در شعر مدرن ایران Ù…ÛŒ توان به انگشت‌شمار شعرهایی از نادر نادرپور، یدالله رویایی، Ùروغ Ùرخزاد اشاره کرد Ú©Ù‡ دارای بار اروتیک هستند. در ادبیات داستانی مدرن ایران تنها اثر بی‌پروایی Ú©Ù‡ من می‌شناسم، اثری است از زکریا هاشمی به نام «طوطی» Ú©Ù‡ از ارزش‌ ادبی چندانی برخوردار نیست. البته امروزه با گشتی کوتاه در اینرنت می‌توان آثار متعددی اعم از داستان یا شعر اروتیک یاÙت.
لينك مطلب