آیا 28 امرداد اجتناب ناپذیر بود؟ / اØمد پناهنده
Ù…ÛŒ شود نتیجه گرÙت Ú©Ù‡ 28 امرداد هم اجتناب پذیر بود Ùˆ هم اجتناب نا پذیر.
...
آیا 28 امرداد اجتناب ناپذیر بود؟
اØمد پناهنده
باز خوانی یک نگاه
با مطالعه ÛŒ همه جانبه Ùˆ بدور از نگاه ٠تنگ Ù Øقیر Ù Ùردی Ùˆ گروهی Ùˆ موضع Ù ØÙ‚ به جانب گرÙتن Ùˆ جانب ٠مقابل را تخریب کردن، Ù…ÛŒ شود نتیجه گرÙت Ú©Ù‡ 28 امرداد هم اجتناب پذیر بود Ùˆ هم اجتناب نا پذیر.
اجتناب پذیر بود به این شرط Ú©Ù‡ نیروهای درگیر در این رویداد، با انعطا٠و تعامل نسبت به یکدیگر به یک تعادل مواضع Ù…ÛŒ رسیدند Ùˆ از زیاده خواهی Ùˆ یکدنده Ú¯ÛŒ Ùˆ در نظر نگرÙتن بÙعد دیگر قضیه پرهیز Ù…ÛŒ کردند.
چون بØث٠مورد ٠نظر Øول اØتمالات دور Ù…ÛŒ زند، لازم Ù…ÛŒ بینیم از علم اØتمالات Ú©Ù…Ú© بگیریم تا این موضوع تاریخی Ú©Ù‡ سبب ساز ٠دشمنی Ùˆ کینه در بین ایرانیان گردیده است، قابل Ùهم گردد.
در علم ریاضیات Ùصلی است بنام اØتمالات یا Øساب اØتمالات Ú©Ù‡ قوانین کوانتم بر همین علم اØتمالات استوار است. والا در عالم منطق Ùˆ خاصّیت ماده نمی شود ذرّه را در Øرکت خطی، دورانی Ùˆ موجی ثابت Ùرض کرد بلکه نقش اØتمال را در این تئوری در نظر Ù…ÛŒ گیرند Ùˆ با معادله شرویدینگرموقعیت ذرّه را در Øرکات نوری- کوانتمی Øساب Ù…ÛŒ کنند.
Øال با وام گرÙتن از این علم Ù…ÛŒ شود قضاوت کرد Ú©Ù‡ اØتمال به وقوع نپیوستن رویداد 28 امرداد وجود داشت. به شرطی Ú©Ù‡ آقای دکتر Ù…Øمد مصدق با رهبری مدبّرانه Ùˆ با در نظر گرÙتن مناÙع Ø¬Ù†Ø§Ø Ù…Ù‚Ø§Ø¨Ù„ Ùˆ رعایت موازنه قدرت جهانی از مناÙع ٠ملی Ù " ممکن " Ùˆ نه غیر ممکن دÙاع Ù…ÛŒ کرد Ùˆ تØت تأثیر ٠عناصر ٠بی سواد Ùˆ متعصّب، Øول مسئله Ù†Ùت Ùˆ تآثیر آن در معادله ÛŒ جهانی Ú©Ù‡ در پیرامون ایشان Ùراوان بودند، قرار نمی گرÙت. زیرا در مراجعه به تاریخ Ùˆ مطالعه ÛŒ Ø´Ú©Ù„ گیری این رویداد Ù…ÛŒ توان در این باره منصÙانه قضاوت کرد Ú©Ù‡ آقای دکتر Ù…Øمد مصدق در مرØله ÛŒ بØرانی Ùˆ نهایی ٠دعوای Ù Ù†Ùت، بدلیل یکدنده گی، تنگ نظری Ùˆ زیاده خواهی بهترین Ùرصت ٠ممکن ٠وقت را Ú©Ù‡ دومین Ø·Ø±Ø Ùˆ پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن بود، رد کرد. Ø·Ø±Ø Ùˆ پیشنهادی Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توانست مناÙع ٠ملی ایران را به Ù†ØÙˆ شایسته Ùˆ ممکنی نسبت به گذشته Ùˆ در رابطه با مناÙع Ùˆ موازنه ÛŒ قدرت جهانی تأمین کند Ùˆ از دست دادن این Ùرصت تاریخی Ùˆ نسبتاً طلایی از جانب مصدق، سبب گردید Ú©Ù‡ هر گونه بلند پروازی Ùˆ زیاده خواهی او را به یأس تبدیل کند Ùˆ Øمایت های بی دریغ دیروزی از او را به دشمنی با او تبدیل نماید. بطوری Ú©Ù‡ تداوم این Øرکت سبب شد Ú©Ù‡ یاران صدیق ٠دیروزی اش از او Ùاصله بگیرند تا مبادا در غرقاب ٠ویرانی ٠ایران شریک شوند.
نمونه اش Øسین مکی، دکتر بقایی، شمس قنات آبادی، Øائری زاده Ùˆ...تا Øدودی ملکی بوده است. بطوریکه از Ù„Øظه ÛŒ آن آخرین تصمیم، سقوط ایشان تدریجاً شتاب گرÙت Ùˆ 28 امرداد روز نهایی Ùˆ تعیین کننده آن بود.
Øال با این توضیØات ببینیم Ú©Ù‡ قانون، اصول Ùˆ شرایط ملی شدن صنعت Ù†Ùت چیست Ùˆ Ø·Ø±Ø Ù†Ù‡Ø§ÛŒÛŒ مشترک چرچیل- ترومن Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ گوید؟
اصول Ùˆ شرایط ملی شدن صنعت Ù†Ùت به قرار زیر است:
1- تصدیق Ùˆ قبول اصل ملی شدن Ù†Ùت Ùˆ Øاکم بودن آن بر کلیه شئون صنعت Ù†Ùت ایران.
2- قرار گرÙتن همه ÛŒ عملیات ٠صنعت Ù†Ùت در دست دولت ٠ایران با پیش بینی تشکیل شرکت ملی Ù†Ùت ایران Ùˆ با این تÙاهم Ú©Ù‡ هیچ قسمت از عملیات مزبور به سازمانی واگذار نشود Ú©Ù‡ به تمام معنی مجری تصمیمات دولت ایران نباشد.
3- مجاز بودن استÙاده از کارشناسان خارجی به شرط اجرای ترتیباتی برای گماشتن تدریجی ایرانیان به جای آنها.
4- Ùروش Ù†Ùت به مشتریان شرکت سابق به مقادیری Ú©Ù‡ قبلاً مورد معامله بوده با این شرط Ú©Ù‡ مشتریان نسبت به مقادیر زاید بر آن با تساوی شرایط، ØÙ‚ تقدم خواهند داشت.
5- تعلق کلیه درآمد Ù†Ùت Ùˆ Ùرآورده های Ù†Ùتی به دولت ایران با این تÙاهم Ú©Ù‡ تØویل گیرنده Ù†Ùت ایران هیچگونه انتÙاعی جزء تØت عنوان معامله خرید نخواهد داشت.
6- رسیدگی به دعاوی Ùˆ مطالبات Ù Øقه شرکت سابق Ùˆ دعاوی Ùˆ مطالبات متقابل ایران با پیش بینی تودیع 25 درصد از عایدات خالص Ù†Ùت به منظور پرداخت غرامت به شرکت سابق.
Øال ببینیم Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ پیشنهاداتی از طر٠مقابل به دکتر مصدق داده شد. در مجموع شش پیشنهاد Ùˆ یک اصلاØیه بر آخرین پیشنهاد به دولت مصدق داده شد Ú©Ù‡ عبارتند از:
1- پیشنهاد میسیون جکسون عضو هیئت مدیره شرکت Ù†Ùت انگلیس Ùˆ ایران
2- پیشنهاد میسیون هاریمن Ùرستاده مخصوص رئیس جمهور آمریکا
3- پیشنهاد میسیون استوکز وزیر کابینه انگلیس
4- پیشنهاد بانک جهانی
5- اولین پیشمهاد مشترک چرچیل - ترومن
6- دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن
7 – اصلاØیه دومین پیشنهاد مشترک چرچیل - ترومن - روزولت.
این پیشنهادات در آغاز با دادن امتیازات Ú©Ù… Ùˆ گرÙتن امتیازات زیاد شروع شد Ùˆ در تداوم خود به جایی رسید Ú©Ù‡ نقطه تعادل آن بود Ùˆ عبور از آن در آن شرایط، دیگر ممکن نبود Ùˆ Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ علم سیاست، علم شناخت Ù Ùرصت ها است Ùˆ هم چنین علم ٠شناخت ٠ممکنات. اگر سیاستمدارو یا دولتمردی، در شرایط تاریخی Ùˆ تعیین کننده نتواند مناÙع ملی کشورش را در یک شرایط بسیار پیچیده ÛŒ تضادها Ú©Ù‡ در آن چند کشور دخیل هستند، تشخیص بدهد Ùˆ شهامت واقتدار در جهت کسب مناÙع ملی Ùˆ استقلال کشورش را نداشته باشد، آن سیاستمدار Ùˆ دولتمرد، مرگ تاریخی اش بسر آمده Ùˆ بایستی از گردونه تاریخ، در Øوزه ÛŒ سیاست Ùˆ مصدر کار بودن، Øذ٠شود Ùˆ جایش را به سیاستمداری واگذار کند Ú©Ù‡ از توانایی ٠برتری در صØنه ÛŒ سیاست برخوردار است.
دکتر مصدق علی رغم صداقت و پاکی و ایمان به سربلندی ایران نتوانست عمق تضادهای موجود را تشخیص دهد و عاقبت در اثر زیاده خواهی اش همه ی آنچه را که به دست آورده بود، یکجا از دست داد.
زیرا دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن با مقررات قانون ملی شدن صنعت Ù†Ùت منطبق بود Ùˆ بدون Ø´Ú© بهترین پیشنهادی بود Ú©Ù‡ به دولت ایران تسلیم گردید. زیرا شروط 1 Ùˆ 2 Ùˆ 3 یعنی اصل ملی شدن Ùˆ واگذاری اداره کامل عملیات Ù†Ùتی به دولت ایران Ùˆ استÙاده از کارشناسان خارجی به شرط جایگزینی تدریجی آنان توسط ایرانیان را بدون هیچ قید Ùˆ شرطی Ù…ÛŒ پذیرÙت. در باره شرط 4 یعنی صادرات Ùˆ Ùروش Ù†Ùت، پیشنهاد Ù…ÛŒ نمود Ú©Ù‡ بر اساس آن یک کنسرسیوم بین المللی متشکل از تعدادی شرکت های Ù†Ùتی ٠جهان ٠آزاد Ú©Ù‡ در آن شرکت سابق نیز عضویت داشته اند، با شرکت ملی Ù†Ùت ایران قرارداد دراز مدت برای خرید مقادیر عمده ÛŒ Ù†Ùت ایران منعقد نماید Ùˆ بخصوص این ØÙ‚ را برای ایران قائل Ù…ÛŒ شد Ú©Ù‡ مقادیر تولید مازاد بر Ùروش به کنسرسیوم را مستقیماً در بازارهای جهان به Ùروش رساند.
در مورد شرط 5 یعنی موضوع درآمد Ùˆ سهم مناÙع Ùروش اصولاً معلوم بود Ú©Ù‡ تØت شرایط آن زمان استÙاده ایران از تمام درآمد Ùروش بر مبنای بهای رسمی بازار، غیر ممکن بود زیرا ایران مجبور بود Ù†Ùت خود را یا با وساطت شرکت های بزرگ بین المللی Ú©Ù‡ صاØب کلیه وسائل پالایش Ùˆ Øمل Ùˆ نقل Ùˆ
توزیع بودند، به Ùروش رساند Ú©Ù‡ در آن صورت طبق شرایط معمول در سایر کشورهای تولید کننده، تنضی٠درآمد Ùروش با آنها لازم Ù…ÛŒ آمد یا با زØمات زیاد مستقیماً به بازارهای جهان برساند Ú©Ù‡ در آن صورت اعطای تخÙی٠های عمده به خریداران لازم Ù…ÛŒ گردید. کما اینکه معاملات Ù…Øدودی Ú©Ù‡ شرکت ملی Ù†Ùت با خریداران ژاپنی Ùˆ ایتالیائی انجام داد همگی متضمن اعطاء تخÙی٠به میزان پنجاه درصد از بهای رسمی بازار بود Ú©Ù‡ با روش اول تÙاوتی نداشت.
در مورد ٠شرط 6 یعنی رسیدگی به دعاوی Ùˆ مطالبات Øقه ÛŒ طرÙین پیشنهاد شده بود مسئله تعیین غرامت به دیوان داوری بین المللی لاهه واگذار گردد Ú©Ù‡ بر مبنای ضوابط Ùˆ شرایطی Ú©Ù‡ دولت انگلیس در مورد ملی کردن صنایع ذغال سنگ آن کشور عمل نموده بود به دعاوی ایران Ùˆ شرکت سابق Ù†Ùت انگلیس Ùˆ ایران رسیدگی Ùˆ اتخاذ تصمیم نماید. ضمناً برای رÙع مضیقه مالی ایران پرداخت Ú©Ù…Ú© مالی اولیه از طر٠دولت آمریکا به میزان صد میلیون دلار Ú©Ù‡ به تدریج از طریق خرید Ù†Ùت مستهلک گردد، در این پیشنهاد منظور شده بود.
در اصلاØیه دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن – روزولت Ú©Ù‡ در Ùوریه 1953 توسط لویی هندرسن سÙیر آمریکا در تهران به دکتر مصدق ارائه شد Ùˆ آخرین پیشنهاد تسلیمی به دولت ایران بود، کلیه اصول Ùˆ شرایط مندرج در پیشنهاد مشترک دوم بجا باقی مانده Ùˆ اضاÙÙ‡ شده بود Ú©Ù‡ از نظر ایجاد تسهیلات بیشتر مالی برای دولت ایران در مورد تسویه Øساب غرامت Ú©Ù‡ از طر٠دیوان داوری بین المللی لاهه تعیین خواهد شد، پرداخت غرامت در هر سال از بیست Ùˆ پنج درصد درآمد خالص Ùروش Ù†Ùت بیشتر نگردد Ùˆ این کاملاً با اصل ششم ملی شدن صنعت Ù†Ùت مطابقت داشت.
طبق نوشته آقای دکتر Ùؤاد روØانی در کتاب " زندگی سیاسی مصدق "ØŒ دکتر مصدق شخصاً با آخرین پیشنهاد چرچیل – ترومن مواÙÙ‚ بود Ùˆ اکثر مشاورانش نیز همین نظر را داشتند. امّا مهندس Øسیبی Ùˆ دکتر شایگان معتقد بودند Ú©Ù‡ این Ø·Ø±Ø ÛŒÚ© دام Øقوقی است Ú©Ù‡ اگر ایران در آن قدم گذارد، سقوطش Øتمی است. آقای دکتر روØانی Ù…ÛŒ نویسد:
" این مطلب متکی به اطلاع شخصی نگارنده است به این Ø´Ø±Ø Ú©Ù‡ عصر روز 18 اسÙند دکتر مصدق سهام السلطان بیات، رئیس شرکت ملی را اØضار کرد Ùˆ با خوشوقتی اظهار داشت Ú©Ù‡ کار Ù†Ùت بخوبی انجام یاÙته است Ùˆ از او خواست Ú©Ù‡ ØµØ¨Ø Ø±ÙˆØ² بعد او Ùˆ اینجانب ( بعنوان مشاور Øقوقی ) نزد ایشان برویم تا دستوری در این زمینه به شرکت ملی داده شود. ØµØ¨Ø Ø±ÙˆØ² 19 اسÙند به منزل ایشان رÙتیم. هنگام ورود ما به اتاق ایشان یکی از مشاوران مزبور از نزد ایشان بیرون آمد. دکتر مصدق به Ù…Øض ورود ما از جا بلند شد Ùˆ با Øالت آشÙته Ú¯Ùت: دیدید Ú©Ù‡ اینها باز نقشه ای برای Ù…Øکوم کردن ما Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯. دکتر مصدق نمی خواست بیش از این در این باب بØØ« شود. سهام السلطان Ùˆ اینجانب به دÙتر شرکت رÙتیم Ùˆ چون همه همکاران در شرکت، پیشنهاد مورد بØØ« را رضایت بØØ´ Ù…ÛŒ دانستند همان روز هیئتی مرکب از مهندس پرخیده، مهندس اتØادیه، Øسن رضوی Ùˆ نگارنده از طر٠شرکت نزد مهندس رضوی رÙته Ùˆ نظر مزبور را به تÙضیل بیان کردیم. مهندس رضوی نیز با نظر شرکت مواÙقت
کرد Ùˆ Ú¯Ùت به Ùوریت در آن باب با نخست وزیر مذاکره خواهد کرد. ولی هیچگونه خبری از اقدام مشارالیه به شرکت نرسیده. امّا روز 20 اسÙند دکتر شایگان در یک مصاØبه اظهار کرد Ú©Ù‡ اگر آنتونی ایدن Ú¯Ùته است دولت های انگلیس Ùˆ آمریکا در پیشنهادهای اخیر پاÙشاری خواهند کرد ما در رد آنها پاÙشاری خواهیم نمود. "
با یک بررسی همه جانبه Ù…ÛŒ توان نتیجه گرÙت Ú©Ù‡ آخرین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن Ú©Ù‡ در Ùوریه سال 1953 به دکتر مصدق تسلیم گردید نه تنها کلیه اصول Ùˆ اهدا٠ملی شدن صنعت Ù†Ùت را تأمین Ù…ÛŒ کرد، بلکه با توجه به اوضاع Ùˆ اØوال بین المللی Ù†Ùت در آن زمان، بهترین پیشنهاد Ùˆ شرایطی بود Ú©Ù‡ به علت مداخله مؤثر Ùˆ Ùشار دولت آمریکا Øصول آن امکان پذیر بود. امّا با کمال تأس٠باید Ú¯Ùت Ú©Ù‡ دکتر مصدق با رد این پیشنهاد یک Ùرصت طلائی Ùˆ بی نظیر را از دست داد. به عبارت دیگر اگر طبق علم اØتمالات Ú©Ù‡ در بالا به آن اشاره شد، اگر دکتر مصدق آخرین پیشنهاد مشترک ٠چرچیل Ùˆ ترومن را پذیرÙته بود Ùˆ به عقد قراردادی جدید بر مبنای آن تواÙÙ‚ نموده بود، نه تنها اداره کامل تمام عملیات صنعت Ù†Ùت از همان سال بدست شرکت ملی Ù†Ùت ایران سپرده شده بود بلکه مسیر تاریخ Ùˆ سرنوشت سیاسی Ùˆ اقتصادی Ùˆ اجتماعی ایران بکلی تغییر Ù…ÛŒ کرد. Ùˆ باز طبق همان قانون اØتمالات نه رویداد 28 امرداد اتÙاق Ù…ÛŒ اÙتاد Ùˆ نه ملت ایران به بلای " انقلاب شکوهمند " سال 57 دچار Ù…ÛŒ گردید. پس با این توضیØات رویداد 28 امرداد اجتناب پذیر بود.
Øال برای روشن شدن این بØØ« به چند مثال تاریخی Ú©Ù‡ در منطقه خاورمیانه اتÙاق اÙتاده، اشاره Ù…ÛŒ کنیم Ùˆ نتیجه مقایسه را به عهده وجدان بیدار Ù…ÛŒ گذاریم.
1- سقوط صدام Øسین در عراق، علی رغم ثبات بی نظیرش در منطقه را Ù…ÛŒ توان به دلیل عدم تشخیص درست تضادها Ú©Ù‡ در آن چند کشور درگیر بودند،ارزیابی کرد. زیرا صدام Øسین در مقابل Ùشار بین المللی مبنی بر عدم گسترش Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ شیمیایی Ùˆ کوشش در جهت ساختن Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ اتمی، بر میزان قدرت خود Ùˆ کشورهای Øامی عرب Ùˆ اÙکار عمومی اÙراطی عربها Ùˆ عرق ناسیونالیسم عربیسم غرّه شد Ùˆ تمامی بازرسان سازمان ملل را از عراق اخراج کرد Ùˆ در مقابل کشورهای جهان آزاد ایستاد. Ùˆ تصور Ù…ÛŒ کرد با بوجود آوردن اختلا٠در جبهه غرب در این بازی ٠سرنوشت ساز Ù…ÛŒ تواند پیروز شود. امّا به قول هنری کسینجر وزیر اسبق ایالت متØده آمریکا، زمامداری Ú©Ù‡ این تدبیر را نداشته باشد Ú©Ù‡ تصمیم جدی طر٠مقابل دعوای خود را تشخیص دهد Ùˆ آن را در کمال Øماقت بلو٠سیاسی ارزیابی کند، نادان است Ùˆ عاقبت دیدیم Ú©Ù‡ چگونه صدام Øسین را با آن دبدبه Ùˆ کبکبه از سوراخ موش بیرون آوردند Ùˆ به تاریخ سپردند. در Øالی Ú©Ù‡ طبق همان قانون اØتمالات Ú©Ù‡ در بالا به آن اشاره شد، اگر صدام Øسین با جوامع بین المللی در جهت پیشبرد مناÙع ملی Ù " ممکن Ù" عراق همکاری Ù…ÛŒ کرد امروز به اØتمال زیاد صدام Øسین با قدرت کمتری Øکومت Ù…ÛŒ کرد Ùˆ یا اینکه در اثر آزاد شدن نیروهای اجتماعی Ùˆ ترَک برداشتن دیوار دیکتاتوری، جایش را به Ùرد معتدل تری Ù…ÛŒ داد Ú©Ù‡ در هر Øال به Ù†Ùع مناÙع ملی عراق بود.
2- عدم تشخیص درست تضادها Ùˆ مناÙع جهانی در خاور میانه Ùˆ درک نکردن توازن بین المللی Ùˆ بهره برداری از Ùرصت های ممکن در زمان خاص بوسیله یاسر عرÙات در جریان ØµÙ„Ø Ùلیسطین – اسرائیل سبب شد Ú©Ù‡ عرÙات طلایی ترین موقعیت برای رسیدن به آرمان Ùلسطینیان را از دست بدهد Ùˆ نیز به سبب طینت زیاده طلبی، Ø·Ø±Ø ØµÙ„Ø Ú©Ù„ÛŒÙ†ØªÙˆÙ† – بارک را رد کند. طرØÛŒ Ú©Ù‡ اگر پذیرÙته Ù…ÛŒ شد، Ùلسطینیان به Øقوق Øقه ÛŒ خودشان در عالی ترین Ø´Ú©Ù„ ٠ممکن Ù…ÛŒ رسیدند. طرØÛŒ Ú©Ù‡ تکرار آن شاید سالها طول بکشد تا دوباره Ùلسطینیان Øسن نیت خودشان را ثابت کنند Ùˆ دوباره به آن نزدیک شوند. امّا عرÙات با زیاده خواهی های خود Ùˆ همچنین درک نکردن ٠موقعیت ٠اسرائیل Ùˆ جهان این Ùرصت ممتاز را از دست داد Ùˆ از آن روز مرگ تاریخی اش به شمارش اÙتاد. بطوری Ú©Ù‡ از آن تاریخ تا مرگ عرÙات صدها Ùلسطینی Ùˆ اسرائیلی به دلیل همین سهل انگاری Ùˆ خبط تاریخی کشته شدند Ùˆ خانه ها Ùˆ شهر های چندی ویران گشتند.
Ùˆ عاقبت، عرÙات به دنبال ٠این شکست از غصه، دق مرگ شد.
ملاØظه Ù…ÛŒ کنیم Ú©Ù‡ تاریخ به ندرت Ùرصت ایجاد Ù…ÛŒ کند، امّا Ùقط این سیاستمداران مجرّب Ùˆ مدبّر هستند Ú©Ù‡ از Ùرصت های بدست آمده استÙاده Ù…ÛŒ کنند Ùˆ جهشی تاریخساز به سوی آینده ای Ø´Ú©ÙˆÙا انجام Ù…ÛŒ دهند. Ùˆ طبیعی است Ú©Ù‡ هر سیاستمداری اگر نتواند از Ùرصت های ٠مناسب نهایت بهره برداری را به Ù†Ùع خود Ùˆ کشورش بکند از جرگه عمل خارج Ù…ÛŒ شود Ùˆ بایستی جایش را سیاستمدار دیگری با سیاست نوین به عهده بگیرد.
3- همگی Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ رژیم جمهوری اسلامی از Ùردای به قدرت رسیدن برای بقای ٠قدرت خود اØتیاج به سرکوب در داخل Ùˆ بØران Ø¢Ùرینی در خارج داشت. هرچند چنین سیاستی در کوتاه مدت موÙقیت آمیز بود زیرا توانست از طریق دامن زدن به اختلاÙات درون نیروهای آزادیخواه، بین آنها شکا٠بیاندازد Ùˆ آنها را مقابل هم قرار دهد. بر این پایه بود Ú©Ù‡ رژیم جمهوری اسلامی با دانه پاشیدن برای " توده ایها " Ùˆ" اکثریتها "
آنها را به سمت خود کشانید Ùˆ با همکاری آنها نیروهای مقابل را بطرز بی رØمانه ای سرکوب کرد Ùˆ وقتی Ú©Ù‡ آنها را از میدان بدر کرد نوبت به همان " توده ای " Ùˆ " اکثریتی " رسید Ú©Ù‡ آنانرا بدون مقامتی به درون " بهشت ÙŽ بَرَین زØمتکشان " پرتاب کرد. امّا رژیم برای پیشبرد این مقصود در داخل، اØتیاج به بØران Ø¢Ùرینی در خارج داشت تا بتواند بر سرکوب داخلی سرپوش بگذارد. نمونه اش ادامه جنگ با عراق، صدور انقلاب به کشورهای اسلامی، صدور تروریسم در منطقه خاور میانه Ùˆ سراسر جهان Ùˆ در کنارش عملکردی بغایت ÙˆØØ´ÛŒ گرایانه Ùˆ ضد قوانین بین المللی، چون اشغال سÙارت آمریکا Ùˆ به گروگان گرÙتن همه ÛŒ کارکنان آنها بود Ú©Ù‡ همگی از مصنویت سیاسی برخوردار بودند.
به موازات سرکوب در داخل ایران Ùˆ بØران Ø¢Ùرینی در خارج، مخÙیانه از آماده سازی Ùˆ ساختن Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ اتمی غاÙÙ„ نبود Ùˆ این عمل ٠جنایتکارانه را Øدود دو دهه از انظار بین المللی مخÙÛŒ Ù†Ú¯Ù‡ داشت. امروز ولی پس از پشت کردن مردم به رژیم Ùˆ پائین اÙتادن طشت رسوایی Ùˆ بی اعتبار شدن Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø·Ù„Ø¨Ø§Ù† ٠دروغین Ùˆ بر ملا شدن همه نیرنگهای رژیم Ùˆ اعتراض شکوهمند مردم سرÙراز ایران به بهانه ÛŒ تقلب در انتخابات اخیر Ú©Ù‡ نوک Øمله شان را متوجه ÛŒ تمامیت Øکومت اسلامی کرده اند، جمهوری اسلامی برای بقای
Øاکمیت ننگینش چاره را در این اندیشه است Ú©Ù‡ برای بیمه کردن خود دست به تولید Ø³Ù„Ø§Ø Ø§ØªÙ…ÛŒ بزند. واین همان خط قرمز کشورهای جهان آزاد است Ú©Ù‡ اجازه نمی دهند Øاکمان جنایت کاری چون جمهوری اسلامی به اینگونه Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ دسترسی پیدا کنند Ùˆ این بØرانی است مرگبار Ú©Ù‡ Øلقوم رژیم را در دست Ù…ÛŒ Ùشارد. طبیعی است Ú©Ù‡ عدم تشخیص تضادها Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی را با کشورهای جهان آزاد Ùˆ منطقه درگیر Ù…ÛŒ کند، میتواند سرنوشت شومی را برای رژیم رقم بزند Ú©Ù‡ مناÙع ملی Ú©Ù„ ایران را با جان Ùˆ مال مردم به خطر بیاندازد.
نمونه اش تصویب سه قعطنامه ÛŒ شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر تØریم تدریجی جمهوری اسلامی، زمزمه ÛŒ تØریم بنزین Ùˆ تØریمات اقتصادی Ùˆ پر رنگ تر شدن سایه ÛŒ جنگ بر Ùراز آسمان ایران است.
در Øالی Ú©Ù‡ اگر رژیم جمهوری اسلامی طبق همان قانون اØتمالات با جوامع بین المللی همکاری کند Ùˆ از تروریسم دست بردارد Ùˆ قوانین Øقوق بشر را رعایت کند Ùˆ به خواسته های ملت ایران اØترام بگذارد به اØتمال زیاد با قدرت کمتری Ù…ÛŒ تواند Øکومت کند Ùˆ یا پس از باز شدن Ùضای باز سیاسی Ùˆ اجتماعی بوسیله مردم جارو شود Ú©Ù‡ در هر Øال به Ù†Ùع Ú©Ù„ مناÙع ایران Ùˆ مردم است. امّا آیا این رژیم با این کارنامه ÛŒ جنایتکارانه اش Ù…ÛŒ تواند از پس این تضادها در عالی ترین شکلش بر بیاید؟
به عقیده نگارنده این رژیم به سرنوشت صدام Øسین دچار خواهد شد زیرا به خوبی Ù…ÛŒ داند Ú©Ù‡ مردم پس از ایجاد کوچکترین روزنه ای این جرثومه های پلیدی را به قعر تاریخ پرتاب Ù…ÛŒ کنند. این را هم بگویم Ú©Ù‡ هرگونه اتÙاقی Ú©Ù‡ برای ایران وایرانی بیÙتد، مقصّر اصلی Ùقط رژیم جمهوری اسلامی است Ùˆ سپس کسان Ùˆ یا نیروهایی است Ú©Ù‡ از این رژیم به هر Ø´Ú©Ù„ÛŒ Øمایت Ù…ÛŒ کنند.
مثال اتمی شدن ایران Ùˆ به هم خوردن موازنه قدرت در جهان یکی از دلایلی است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ شود آن را با جریان ملی شدن Ù†Ùت مقایسه کرد. این Øرکت هم مانندی زیادی با Øرکت ملی شدن Ù†Ùت دارد. یعنی اگر آقای دکتر مصدق برای ØÙ„ مسئله Ù†Ùت با انگلیس درگیر بود، اجازه نداشت موازنه با قدرت های دیگر جهان را نادیده بگیرد بویژه آنکه در آن شرایط، جهان از دو قطب متخاصم تشکیل شده بود Ùˆ ایران همسایه خرس شمالی یعنی قطب کمونیسم بود Ùˆ هر گونه بی تدبیری Ùˆ عدم دور اندیشی در مورد مسائل جاری مملکت Ùˆ ارتباط آن با موازنه قدرت در جهان، Ù…ÛŒ توانست ایران را در کام خرس شمالی Ùرو ببرد Ú©Ù‡ اگر چنین Ù…ÛŒ شد، امروز سرنوشت دیگری داشتیم. از طر٠دیگر چنین سیاست نابخردانه نظم نوین جهانی Ùˆ موازنه آن را به هم Ù…ÛŒ ریخت. زیرا تمامی تلاش قدرت جهان آزاد این بود Ú©Ù‡ پای کمونیسم Ùˆ یا شوروی به آبهای گرم نرسد. به همین جهت برای از دست ندادن کشور ایران Ú©Ù‡ تا آن زمان در جبهه غرب جای داشت، Øاضر بودند Øتی با Ùدا کردن موضعی Ùˆ پذیرش ریسکی مقطعی Ùˆ مورد سرزنش قرار گرÙتن در اÙکار عمومی، نگذارند مناÙع عالیه جهانی به خطر بیÙتد. به همین دلیل 28 امرداد اجتناب ناپذیر بود. زیرا دکتر مصدق Øاضر نبود کوچکترین انعطاÙÛŒ از خود نشان دهد.
Øال Ú©Ù‡ به اینجا رسیدم مایل هستم یک نقل ٠قول ٠تاریخی را Ú©Ù‡ در یک میهمانی از زبان یکی از دوستان دانشمند Ùˆ ادیبم شنیدم Ùˆ بی ارتباط با موضوع مورد بØØ« نیست، به اطلاع علاقه مندان به تاریخ ایران برسانم. او Ù…ÛŒ Ú¯Ùت در ملاقاتی Ú©Ù‡ به مناسبتی با آقای سید Øسن تقی زاده داشته است، پس از صØبت های مقدماتی Ú©Ù‡ در ارتباط با کارش بود از او سئوال کردم Ú©Ù‡ آیا شما واقعاً جاسوس انگلیس هستید؟ در مقابل این سئوال، آقای تقی زاده خنده ای کرد Ùˆ Ú¯Ùت، آخر Ú†Ù‡ دلیلی دارد Ú©Ù‡ من جاسوس انگلیس باشم؟ Ùˆ چنین برچسب هایی، انگی است Ú©Ù‡ توده ایها برای خراب کردن امثال من Ù…ÛŒ زنند. زیرا من Ùˆ همÙکران من براین عقیده هستیم Ú©Ù‡ چون کشوری ضعی٠هستیم، برای گرÙتن
Øقمان باید با گام های سنجیده Øرکت کنیم Ùˆ نگذاریم Ú©Ù‡ آنها نسبت به ما بدبین شوند. Ùˆ وقتی Ú©Ù‡ در مواضعمان مسلط تر شدیم، Ù…ÛŒ توانیم برای گام های بلندتری در جهت کسب Øقوقمان خیز برداریم Ùˆ معتقد بود Ú©Ù‡ در جریان ملی شدن صنعت Ù†Ùت همین توصیه را به دکتر مصدق کرده است Ú©Ù‡ بایستی با گام های سنجیده جلو رÙت Ùˆ موازنه قدرت جهانی را در نظر گرÙت.
بنا براین ملاØظه Ù…ÛŒ کنیم Ú©Ù‡ تشخیص Ùˆ درک موازنه قدرت جهانی، اصلی است Ú©Ù‡ عدم رعایت از آن باعث نابودی سیاستمدار Ùˆ سیاست گذار Ù…ÛŒ شود.
اشتباه بزرگ دیگر دکتر مصدق در آن روزهای بØرانی نپذیرÙتن دست خط Ù…Øمدرضاشاه مبنی بر خلعش از نخست وزیری بود Ú©Ù‡ بوسیله Ùرستاده شان ارتشبد نصیری به دکتر مصدق ابلاغ شده بود. زیرا شاه به Ù„Øاظ قانونی این ØÙ‚ را داشت Ú©Ù‡ برای جلوگیری از بØران، در غیاب مجلس نخست وزیری را عزل Ùˆ یا معرÙÛŒ کند. بنا براین دستگیر کردن Ùرستاده شاه در آن شرایط، بØران را شتاب بخشید Ùˆ سبب شد هرج Ùˆ مرجی در ایران صورت بگیرد Ú©Ù‡ نمو نه اش پایین کشیدن مجسمه رضاشاه Ùˆ شعارهای توهین آمیز علیه خانواده پهلوی Ùˆ اعلام جمهوری دموکراتیک بوسیله Øزب توده بوده است. بد نیست بدانیم Ú©Ù‡ دکتر مصدق خبر درست این واقعه یعنی نپذیرÙتن Ùرمان ٠عزل از طر٠شاه را Øتی به هیأت دولت خودش نداد.
در جواب آزموده، دادستان ارتش در دادگاه نظامی، Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ پرسد شما پس از دیدن Ùرمان ٠عزل ٠خودتان Ú†Ù‡ عکس العملی داشتید، دکتر مصدق جواب Ù…ÛŒ دهد. " ... در اصالت Ùرمان مشکوک شدم. زیرا اعلیØضرت شاهنشاهی خوب Ù…ÛŒ دانستند Ú©Ù‡ اگر Ù…ÛŒ Ùرمودند مایل به ادامه خدمت من نیستند، دقیقه ای در خدمت باقی نمی ماندم...تردید در اصالت Ùرمان سبب شد Ú©Ù‡ اینجانب از پیشگاه ملوکانه توضیØاتی بخواهم. پس از تØقیق معلوم شد اول وقت روز یکشنبه یعنی 25 امرداد از کلاردشت به رامسر Ùˆ از آنجا به بغداد رهسپار شده اند ( جلیل بزرگمهر، ص 4 ØŒ بخش دوم ).
با این تو ضیØات باز هم طبق علم اØتمالات اگر دکتر مصدق بر Ùرمان شاه صØÙ‡ Ù…ÛŒ گذاشت Ùˆ نخست وزیری را واگذار Ù…ÛŒ کرد، مطمئناً رویداد 28 امرداد بوجود نمی آمد Ùˆ صد البته انقلاب ننگین جمهوری اسلامی بوقوع نمی پیوست Ùˆ ملت ایران اینچنین گسسته نبودند Ùˆ دلها، چرکین در درون سینه شان نمی تپید.
نتیجه:
اینکه امروز بگوئیم آیا 28 امرداد سال 1332 کودتا است یا قیام، شاه خوب بود Ùˆ مصدق بد Ùˆ یا مصدق ØÙ‚ داشت Ùˆ شاه لاØÙ‚ بود، Ú†Ù‡ دردی Ùˆ یا مشکلی از شرایط اکنون ٠ما ØÙ„ Ù…ÛŒ کند؟
28 امرداد ماه هر چه بود به تاریخ پیوست و به عنوان یک روز و یا رویداد تاریخی می شود از آن یاد کرد و آموخت.
Ùˆ تجربه Ùˆ درسی Ú©Ù‡ از آن Ù…ÛŒ آموزیم، سعی کنیم با همکاری Ùˆ تØمّل یکدیگر، دیگر چنین شرایطی را بوجود نیاوریم. نه اینکه در گذشته در جا بزنیم.
تا پایان تاریخ، ما نمی توانیم از هم گسیخته، پشت مصدق سینه بزنیم، بر سر بکوبیم که وای چرا مردم به مصدق پشت کردند.
آری بر این باورم Ú©Ù‡ مردم به مصدق پشت کردند Ùˆ الاّ چگونه Ù…ÛŒ شود به ØرÙهای انقلابیون Ùˆ میلیون باور داشت Ú©Ù‡ کرمیت روزولت Ùˆ اینتلجنت سرویس به Ú©Ù…Ú© چاقوکشان Ùˆ رجاله های چاله میدانی، مصدق را سرنگون کردند؟ همه ÛŒ ما Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ Ùاصله 25 امرداد تا 28 امرداد سه روز بیشتر نیست Ùˆ طبق هیاهوی Øزب توده در روز 25 امرداد، سرهنگ نصیری Ú©Ù‡ Øامل پیام Ùˆ دستخط Ù…Øمد رضاشاه مبنی بر برکناری دکتر Ù…Øمّد مصدق از سمت نخست وزیری بود، بوسیله گارد نخست وزیری دستگیر Ùˆ بازداشت شد Ùˆ اÙتخار توده ایها در این هیاهو این است Ú©Ù‡ از قبل ØŒ آمدن سرهنگ نصیری را به اطلاع نخست وزیری رسانده است Ùˆ بعد اسمش را با کمال وقاØت کودتا نام Ù…ÛŒ گذارد. در Øالی Ú©Ù‡ طبق قانون اساسی، شاه قانوناً این اختیار را داشت Ú©Ù‡ نخست وزیر را در غیاب ٠مجلس عزل کند. بنا براین کودتا نامیدن آن Øرکت یک Øربه ÛŒ تبلیغاتی بود Ú©Ù‡ از شیپور Øزب توده Ùˆ با Øمایت اربابش در کرملین دمیده شد Ùˆ دکتر مصدق دراین هیاهو دچار یک خبط تاریخی شد Ú©Ù‡ در کنار خبط های دیگرش سبب شد مردم از او Ùاصله بگیرند. Ùˆ الاّ توده ایهای Ú©Ù‡ در روز 27 امرداد مجسمه شاه را پائین Ù…ÛŒ کشیدند، کجا بودند؟ Ùˆ یا آن مردمی Ú©Ù‡ خیابانها را به Øمایت از دکتر مصدق سیاه Ù…ÛŒ کردند، کجا بودند؟ شهربانی، ارتش Ùˆ گارد ویژه نخست وزیری Ú©Ù‡ روز 25 امرداد سرهنگ نصیری را کد بسته بازداشت کرده بودند، کجا بودند؟ Ùراموش نکنیم Ú©Ù‡ مصدق وزرارت جنگ ( وزارت دÙاع ) را در اختیارخود داشت. تازه مگر آمریکا Ùˆ انگلیس در ایران لشکر پیاده کرده بودند Ùˆ یا ناوگان دریائی Ùˆ نیروی زمینی خودشان را در خلیج Ùارس Ùˆ یا پشت مرزهای ایران مستقر کرده بودند؟ Ùˆ آیا اصلاً Ù…ÛŒ شود یک Øکومت ملّی را با چند چاقوکش Ùˆ رجاله سرنگون کرد؟ خیر، این مردم بودند Ú©Ù‡ پشت مصدق را خالی کردند، برای اینکه تا آن زمان چند خطای استراتژیک انجام داده بود.
ا- نپذیرÙتن Ø·Ø±Ø Ú†Ø±Ú†ÛŒÙ„ – ترومن- روزولت در رابطه با مسئله Ù†Ùت
2- اعلام رÙراندم برای منØÙ„ کردن مجلس ٠شورای ملی Ú©Ù‡ در قانون پیش بینی نشده بود.
3- انØلال مجلس Ú©Ù‡ به Ù„Øاظ قانون اساسی از اختیار او خارج بود
4- عدم پذیرش برکناری خود بوسیله Ùرمان Ù…Øمّد رضاشاه Ú©Ù‡ طبق قانون اساسی این ØÙ‚ برای پادشاه Ù…ØÙوظ بود.
همه این پارامترها در کنار اوضاع نابسامان اقتصادی Ú©Ù‡ کشور را در مرز ورشکستگی پیش برده بود Ùˆ اوضاع آشÙته اجتماعی Ú©Ù‡ توده ایها امنیّت آن را به هم زده بودند، سبب شد Ú©Ù‡ در 28 امرداد مردم به خیابان نیایند. متعجّبم از اینکه امروز توده ایها Ùˆ انقلابیون سوپر Ú†Ù¾ در کربلای 28 امرداد سینه Ù…ÛŒ زنند Ùˆ سیاه Ù…ÛŒ پوشند، در Øالی Ú©Ù‡ به گواهی تاریخ، هم Øزب توده وهم نیروهای Ú†Ù¾ ٠آن زمان Ùˆ پس از آن، مصدق را Ùردی مرتجع Ùˆ پادوی امپریالیسم ارزیابی Ù…ÛŒ کردند Ùˆ مخال٠ملّی شدن صنعت Ù†Ùت در سراسر ایران بودند. بلکه درمقابل ملّی شدن صنعت Ù†Ùت در سراسر ایران به رهبری دکتر مصدق،
شعار Ù…ÛŒ دادند Ú©Ù‡ Ùقط Ù†Ùت جنوب را ملّی کنید. یعنی در پس ٠این شعار، آنها Ù…ÛŒ خواستند Ù†Ùت شمال، در اختیار اربابشان استالین جنایتکار قرار بگیرد Ùˆ وقیØانه کشور ایران را به سه Øریم تقسیم کرده بودند Ú©Ù‡ یکی Øریم شوروی بود Ú©Ù‡ شامل خطه شمالی کشور یعنی از خراسان تا کردستان را در بر Ù…ÛŒ گرÙت، دیگری Øریم انگلیس نام داشت Ú©Ù‡ شامل صÙØات جنوبی کشور یعنی از سیستان Ùˆ بلوچستان گرÙته تا خوزستان را شامل Ù…ÛŒ شد Ùˆ سوّمی Øریم ایران نام داشت Ú©Ù‡ Ùقط شامل استان مرکزی کشور Ùˆ کویر لوت Ù…ÛŒ شد.
Øال این اÙراد Ùˆ نیروها برای 28 امرداد اشک ØªÙ…Ø³Ø§Ø Ù…ÛŒØ±ÛŒØ²Ù†Ø¯.
امروز هر ایرانی وطن دوست Ú©Ù‡ به Ù†ØÙˆÛŒ از انØا در دوران 28 امرداد سال 1332 Ùˆ پس از آن در آن دخیل بود Ùˆ یا روشنÙکران Ùˆ سیاسیون، بایستی منصÙانه خود را، تاریخ را به قضاوت بنشینند Ùˆ ببینند Ú©Ù‡ خودشان Ú†Ù‡ کردند؟ آیا تمامی اعمال آنها Ø·ÛŒ این سالیان همیشه درست بوده است Ùˆ Ùقط عملکرد سیستم Øاکم غلط؟
آیا زمان آن نرسیده است Ú©Ù‡ سیاسیون Ùˆ روشنÙکران دیروزی از خود سؤال کنند Ú©Ù‡ چرا سبب شدند چنین رژیم آدمخواری را جایگزین سیستم پادشاهی با اشکال بسیار ولی منطبق با دنیای امروزی کنند؟ متأسÙانه وقتی به خاطرات Ùˆ Ú¯Ùته های آنها Ù…ÛŒ نگرم، Ù…ÛŒ بینم هیچ کس از آنها از خود انتقاد نکردند Ùˆ نمی کنند.
شرایط امروز وظیÙÙ‡ سنگینی را بر دوش هر ایرانی خواهان ایرانی آباد، آزاد Ùˆ دموکراتیک گذاشته است Ú©Ù‡ برای نجات آن از چنگال هیولای زمان، عÙریت آخوندیسم ( Ú†Ù‡ معمم Ùˆ Ú†Ù‡ مکلا ) به پا خیزند. Ùˆ این وظیÙÙ‡ بیش از همه بردوش نیروهای سیاسی سنگینی Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ برای بیرون رÙتن از معضل اجتماعی کنونی، اختلاÙات Ùردی Ùˆ گروهی Ù Øقیر را کنار بگذارند Ùˆ برای هدÙÛŒ بزرگتر Ú©Ù‡ همانا آزادی ایران از دست ایلغار مذهبیون Øاکم است، دست در دست یکدیگر بدهند Ùˆ با اتØاد یکپارچه Ùصل نوینی را در تاریخ ایران زمین بگشایند Ùˆ طرØÛŒ نو در آسمان غم زده ایران در اÙکنند.
درس بزرگ 28 امرداد Ùˆ رویداد ملی شدن صنعت Ù†Ùت این است Ú©Ù‡ تضادهای موجود را تشخیص دهیم Ùˆ رابطه آن را با موازنه قدرت جهانی درک کنیم. هر گونه غÙلت Ùˆ یکدنده Ú¯ÛŒ ٠کینه توزانه نسبت به گذشته Ùˆ تعمیم آن به زمان Øال، Ùاجعه ای نصیب کشورمان Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ جزء اÙسوس Ùˆ Øسرت ٠قدر نشناختن موقعیت برایمان باقی نمی ماند.
امروز جهان پس از Ùروپاشی بلوک شرق، نظم نوینی را طلب Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ لیبرالیسم – دموکراسی Øر٠اول را Ù…ÛŒ زند Ùˆ اقتصاد جهانی به سمت ایجاد Ùرصت مساوی برای همگان پیش Ù…ÛŒ رود Ú©Ù‡ در آن هر Ú©Ù‡ خلاق تر Ùˆ لایق تر باشد، جذب کار Ù…ÛŒ شود. بنابراین جا دارد Ú©Ù‡ ما ایرانیان در این Øرکت شکوهمند Ùˆ در عین Øال شور انگیز جهانی همراه باشیم Ùˆ مناÙع عالیه ملی مان را با چنین نگاهی پاسداری کنیم. پر ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§Ø³Øª Ú©Ù‡ رسیدن به این هد٠بزرگ ما را ناگزیر Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ سد پیشرÙت کشورمان را Ú©Ù‡ بیش از همه جمهوری اسلامی است، از جلوی پا برداریم. Ùˆ این مهم میسّر نمی شود، مگربا اتØاد تمامی نیروهای آزادیخواه Ú©Ù‡ دل در گرو نجات ایران دارند.
www.apanahan.blogfa.com
a_panahan@yahoo.de
* علاقه مندان برای اطلاع بیشتر در این باره Ù…ÛŒ توانند به کتاب " خواب آشÙته Ù†Ùت " اثر دکتر Ù…Øمد علی موØد Ùˆ نشریه تلاش شماره 14 ویژه نامه 28 امرداد رجوع کنند.
...
آیا 28 امرداد اجتناب ناپذیر بود؟
اØمد پناهنده
باز خوانی یک نگاه
با مطالعه ÛŒ همه جانبه Ùˆ بدور از نگاه ٠تنگ Ù Øقیر Ù Ùردی Ùˆ گروهی Ùˆ موضع Ù ØÙ‚ به جانب گرÙتن Ùˆ جانب ٠مقابل را تخریب کردن، Ù…ÛŒ شود نتیجه گرÙت Ú©Ù‡ 28 امرداد هم اجتناب پذیر بود Ùˆ هم اجتناب نا پذیر.
اجتناب پذیر بود به این شرط Ú©Ù‡ نیروهای درگیر در این رویداد، با انعطا٠و تعامل نسبت به یکدیگر به یک تعادل مواضع Ù…ÛŒ رسیدند Ùˆ از زیاده خواهی Ùˆ یکدنده Ú¯ÛŒ Ùˆ در نظر نگرÙتن بÙعد دیگر قضیه پرهیز Ù…ÛŒ کردند.
چون بØث٠مورد ٠نظر Øول اØتمالات دور Ù…ÛŒ زند، لازم Ù…ÛŒ بینیم از علم اØتمالات Ú©Ù…Ú© بگیریم تا این موضوع تاریخی Ú©Ù‡ سبب ساز ٠دشمنی Ùˆ کینه در بین ایرانیان گردیده است، قابل Ùهم گردد.
در علم ریاضیات Ùصلی است بنام اØتمالات یا Øساب اØتمالات Ú©Ù‡ قوانین کوانتم بر همین علم اØتمالات استوار است. والا در عالم منطق Ùˆ خاصّیت ماده نمی شود ذرّه را در Øرکت خطی، دورانی Ùˆ موجی ثابت Ùرض کرد بلکه نقش اØتمال را در این تئوری در نظر Ù…ÛŒ گیرند Ùˆ با معادله شرویدینگرموقعیت ذرّه را در Øرکات نوری- کوانتمی Øساب Ù…ÛŒ کنند.
Øال با وام گرÙتن از این علم Ù…ÛŒ شود قضاوت کرد Ú©Ù‡ اØتمال به وقوع نپیوستن رویداد 28 امرداد وجود داشت. به شرطی Ú©Ù‡ آقای دکتر Ù…Øمد مصدق با رهبری مدبّرانه Ùˆ با در نظر گرÙتن مناÙع Ø¬Ù†Ø§Ø Ù…Ù‚Ø§Ø¨Ù„ Ùˆ رعایت موازنه قدرت جهانی از مناÙع ٠ملی Ù " ممکن " Ùˆ نه غیر ممکن دÙاع Ù…ÛŒ کرد Ùˆ تØت تأثیر ٠عناصر ٠بی سواد Ùˆ متعصّب، Øول مسئله Ù†Ùت Ùˆ تآثیر آن در معادله ÛŒ جهانی Ú©Ù‡ در پیرامون ایشان Ùراوان بودند، قرار نمی گرÙت. زیرا در مراجعه به تاریخ Ùˆ مطالعه ÛŒ Ø´Ú©Ù„ گیری این رویداد Ù…ÛŒ توان در این باره منصÙانه قضاوت کرد Ú©Ù‡ آقای دکتر Ù…Øمد مصدق در مرØله ÛŒ بØرانی Ùˆ نهایی ٠دعوای Ù Ù†Ùت، بدلیل یکدنده گی، تنگ نظری Ùˆ زیاده خواهی بهترین Ùرصت ٠ممکن ٠وقت را Ú©Ù‡ دومین Ø·Ø±Ø Ùˆ پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن بود، رد کرد. Ø·Ø±Ø Ùˆ پیشنهادی Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ توانست مناÙع ٠ملی ایران را به Ù†ØÙˆ شایسته Ùˆ ممکنی نسبت به گذشته Ùˆ در رابطه با مناÙع Ùˆ موازنه ÛŒ قدرت جهانی تأمین کند Ùˆ از دست دادن این Ùرصت تاریخی Ùˆ نسبتاً طلایی از جانب مصدق، سبب گردید Ú©Ù‡ هر گونه بلند پروازی Ùˆ زیاده خواهی او را به یأس تبدیل کند Ùˆ Øمایت های بی دریغ دیروزی از او را به دشمنی با او تبدیل نماید. بطوری Ú©Ù‡ تداوم این Øرکت سبب شد Ú©Ù‡ یاران صدیق ٠دیروزی اش از او Ùاصله بگیرند تا مبادا در غرقاب ٠ویرانی ٠ایران شریک شوند.
نمونه اش Øسین مکی، دکتر بقایی، شمس قنات آبادی، Øائری زاده Ùˆ...تا Øدودی ملکی بوده است. بطوریکه از Ù„Øظه ÛŒ آن آخرین تصمیم، سقوط ایشان تدریجاً شتاب گرÙت Ùˆ 28 امرداد روز نهایی Ùˆ تعیین کننده آن بود.
Øال با این توضیØات ببینیم Ú©Ù‡ قانون، اصول Ùˆ شرایط ملی شدن صنعت Ù†Ùت چیست Ùˆ Ø·Ø±Ø Ù†Ù‡Ø§ÛŒÛŒ مشترک چرچیل- ترومن Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ گوید؟
اصول Ùˆ شرایط ملی شدن صنعت Ù†Ùت به قرار زیر است:
1- تصدیق Ùˆ قبول اصل ملی شدن Ù†Ùت Ùˆ Øاکم بودن آن بر کلیه شئون صنعت Ù†Ùت ایران.
2- قرار گرÙتن همه ÛŒ عملیات ٠صنعت Ù†Ùت در دست دولت ٠ایران با پیش بینی تشکیل شرکت ملی Ù†Ùت ایران Ùˆ با این تÙاهم Ú©Ù‡ هیچ قسمت از عملیات مزبور به سازمانی واگذار نشود Ú©Ù‡ به تمام معنی مجری تصمیمات دولت ایران نباشد.
3- مجاز بودن استÙاده از کارشناسان خارجی به شرط اجرای ترتیباتی برای گماشتن تدریجی ایرانیان به جای آنها.
4- Ùروش Ù†Ùت به مشتریان شرکت سابق به مقادیری Ú©Ù‡ قبلاً مورد معامله بوده با این شرط Ú©Ù‡ مشتریان نسبت به مقادیر زاید بر آن با تساوی شرایط، ØÙ‚ تقدم خواهند داشت.
5- تعلق کلیه درآمد Ù†Ùت Ùˆ Ùرآورده های Ù†Ùتی به دولت ایران با این تÙاهم Ú©Ù‡ تØویل گیرنده Ù†Ùت ایران هیچگونه انتÙاعی جزء تØت عنوان معامله خرید نخواهد داشت.
6- رسیدگی به دعاوی Ùˆ مطالبات Ù Øقه شرکت سابق Ùˆ دعاوی Ùˆ مطالبات متقابل ایران با پیش بینی تودیع 25 درصد از عایدات خالص Ù†Ùت به منظور پرداخت غرامت به شرکت سابق.
Øال ببینیم Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ پیشنهاداتی از طر٠مقابل به دکتر مصدق داده شد. در مجموع شش پیشنهاد Ùˆ یک اصلاØیه بر آخرین پیشنهاد به دولت مصدق داده شد Ú©Ù‡ عبارتند از:
1- پیشنهاد میسیون جکسون عضو هیئت مدیره شرکت Ù†Ùت انگلیس Ùˆ ایران
2- پیشنهاد میسیون هاریمن Ùرستاده مخصوص رئیس جمهور آمریکا
3- پیشنهاد میسیون استوکز وزیر کابینه انگلیس
4- پیشنهاد بانک جهانی
5- اولین پیشمهاد مشترک چرچیل - ترومن
6- دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن
7 – اصلاØیه دومین پیشنهاد مشترک چرچیل - ترومن - روزولت.
این پیشنهادات در آغاز با دادن امتیازات Ú©Ù… Ùˆ گرÙتن امتیازات زیاد شروع شد Ùˆ در تداوم خود به جایی رسید Ú©Ù‡ نقطه تعادل آن بود Ùˆ عبور از آن در آن شرایط، دیگر ممکن نبود Ùˆ Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ علم سیاست، علم شناخت Ù Ùرصت ها است Ùˆ هم چنین علم ٠شناخت ٠ممکنات. اگر سیاستمدارو یا دولتمردی، در شرایط تاریخی Ùˆ تعیین کننده نتواند مناÙع ملی کشورش را در یک شرایط بسیار پیچیده ÛŒ تضادها Ú©Ù‡ در آن چند کشور دخیل هستند، تشخیص بدهد Ùˆ شهامت واقتدار در جهت کسب مناÙع ملی Ùˆ استقلال کشورش را نداشته باشد، آن سیاستمدار Ùˆ دولتمرد، مرگ تاریخی اش بسر آمده Ùˆ بایستی از گردونه تاریخ، در Øوزه ÛŒ سیاست Ùˆ مصدر کار بودن، Øذ٠شود Ùˆ جایش را به سیاستمداری واگذار کند Ú©Ù‡ از توانایی ٠برتری در صØنه ÛŒ سیاست برخوردار است.
دکتر مصدق علی رغم صداقت و پاکی و ایمان به سربلندی ایران نتوانست عمق تضادهای موجود را تشخیص دهد و عاقبت در اثر زیاده خواهی اش همه ی آنچه را که به دست آورده بود، یکجا از دست داد.
زیرا دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن با مقررات قانون ملی شدن صنعت Ù†Ùت منطبق بود Ùˆ بدون Ø´Ú© بهترین پیشنهادی بود Ú©Ù‡ به دولت ایران تسلیم گردید. زیرا شروط 1 Ùˆ 2 Ùˆ 3 یعنی اصل ملی شدن Ùˆ واگذاری اداره کامل عملیات Ù†Ùتی به دولت ایران Ùˆ استÙاده از کارشناسان خارجی به شرط جایگزینی تدریجی آنان توسط ایرانیان را بدون هیچ قید Ùˆ شرطی Ù…ÛŒ پذیرÙت. در باره شرط 4 یعنی صادرات Ùˆ Ùروش Ù†Ùت، پیشنهاد Ù…ÛŒ نمود Ú©Ù‡ بر اساس آن یک کنسرسیوم بین المللی متشکل از تعدادی شرکت های Ù†Ùتی ٠جهان ٠آزاد Ú©Ù‡ در آن شرکت سابق نیز عضویت داشته اند، با شرکت ملی Ù†Ùت ایران قرارداد دراز مدت برای خرید مقادیر عمده ÛŒ Ù†Ùت ایران منعقد نماید Ùˆ بخصوص این ØÙ‚ را برای ایران قائل Ù…ÛŒ شد Ú©Ù‡ مقادیر تولید مازاد بر Ùروش به کنسرسیوم را مستقیماً در بازارهای جهان به Ùروش رساند.
در مورد شرط 5 یعنی موضوع درآمد Ùˆ سهم مناÙع Ùروش اصولاً معلوم بود Ú©Ù‡ تØت شرایط آن زمان استÙاده ایران از تمام درآمد Ùروش بر مبنای بهای رسمی بازار، غیر ممکن بود زیرا ایران مجبور بود Ù†Ùت خود را یا با وساطت شرکت های بزرگ بین المللی Ú©Ù‡ صاØب کلیه وسائل پالایش Ùˆ Øمل Ùˆ نقل Ùˆ
توزیع بودند، به Ùروش رساند Ú©Ù‡ در آن صورت طبق شرایط معمول در سایر کشورهای تولید کننده، تنضی٠درآمد Ùروش با آنها لازم Ù…ÛŒ آمد یا با زØمات زیاد مستقیماً به بازارهای جهان برساند Ú©Ù‡ در آن صورت اعطای تخÙی٠های عمده به خریداران لازم Ù…ÛŒ گردید. کما اینکه معاملات Ù…Øدودی Ú©Ù‡ شرکت ملی Ù†Ùت با خریداران ژاپنی Ùˆ ایتالیائی انجام داد همگی متضمن اعطاء تخÙی٠به میزان پنجاه درصد از بهای رسمی بازار بود Ú©Ù‡ با روش اول تÙاوتی نداشت.
در مورد ٠شرط 6 یعنی رسیدگی به دعاوی Ùˆ مطالبات Øقه ÛŒ طرÙین پیشنهاد شده بود مسئله تعیین غرامت به دیوان داوری بین المللی لاهه واگذار گردد Ú©Ù‡ بر مبنای ضوابط Ùˆ شرایطی Ú©Ù‡ دولت انگلیس در مورد ملی کردن صنایع ذغال سنگ آن کشور عمل نموده بود به دعاوی ایران Ùˆ شرکت سابق Ù†Ùت انگلیس Ùˆ ایران رسیدگی Ùˆ اتخاذ تصمیم نماید. ضمناً برای رÙع مضیقه مالی ایران پرداخت Ú©Ù…Ú© مالی اولیه از طر٠دولت آمریکا به میزان صد میلیون دلار Ú©Ù‡ به تدریج از طریق خرید Ù†Ùت مستهلک گردد، در این پیشنهاد منظور شده بود.
در اصلاØیه دومین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن – روزولت Ú©Ù‡ در Ùوریه 1953 توسط لویی هندرسن سÙیر آمریکا در تهران به دکتر مصدق ارائه شد Ùˆ آخرین پیشنهاد تسلیمی به دولت ایران بود، کلیه اصول Ùˆ شرایط مندرج در پیشنهاد مشترک دوم بجا باقی مانده Ùˆ اضاÙÙ‡ شده بود Ú©Ù‡ از نظر ایجاد تسهیلات بیشتر مالی برای دولت ایران در مورد تسویه Øساب غرامت Ú©Ù‡ از طر٠دیوان داوری بین المللی لاهه تعیین خواهد شد، پرداخت غرامت در هر سال از بیست Ùˆ پنج درصد درآمد خالص Ùروش Ù†Ùت بیشتر نگردد Ùˆ این کاملاً با اصل ششم ملی شدن صنعت Ù†Ùت مطابقت داشت.
طبق نوشته آقای دکتر Ùؤاد روØانی در کتاب " زندگی سیاسی مصدق "ØŒ دکتر مصدق شخصاً با آخرین پیشنهاد چرچیل – ترومن مواÙÙ‚ بود Ùˆ اکثر مشاورانش نیز همین نظر را داشتند. امّا مهندس Øسیبی Ùˆ دکتر شایگان معتقد بودند Ú©Ù‡ این Ø·Ø±Ø ÛŒÚ© دام Øقوقی است Ú©Ù‡ اگر ایران در آن قدم گذارد، سقوطش Øتمی است. آقای دکتر روØانی Ù…ÛŒ نویسد:
" این مطلب متکی به اطلاع شخصی نگارنده است به این Ø´Ø±Ø Ú©Ù‡ عصر روز 18 اسÙند دکتر مصدق سهام السلطان بیات، رئیس شرکت ملی را اØضار کرد Ùˆ با خوشوقتی اظهار داشت Ú©Ù‡ کار Ù†Ùت بخوبی انجام یاÙته است Ùˆ از او خواست Ú©Ù‡ ØµØ¨Ø Ø±ÙˆØ² بعد او Ùˆ اینجانب ( بعنوان مشاور Øقوقی ) نزد ایشان برویم تا دستوری در این زمینه به شرکت ملی داده شود. ØµØ¨Ø Ø±ÙˆØ² 19 اسÙند به منزل ایشان رÙتیم. هنگام ورود ما به اتاق ایشان یکی از مشاوران مزبور از نزد ایشان بیرون آمد. دکتر مصدق به Ù…Øض ورود ما از جا بلند شد Ùˆ با Øالت آشÙته Ú¯Ùت: دیدید Ú©Ù‡ اینها باز نقشه ای برای Ù…Øکوم کردن ما Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯Ù†Ø¯. دکتر مصدق نمی خواست بیش از این در این باب بØØ« شود. سهام السلطان Ùˆ اینجانب به دÙتر شرکت رÙتیم Ùˆ چون همه همکاران در شرکت، پیشنهاد مورد بØØ« را رضایت بØØ´ Ù…ÛŒ دانستند همان روز هیئتی مرکب از مهندس پرخیده، مهندس اتØادیه، Øسن رضوی Ùˆ نگارنده از طر٠شرکت نزد مهندس رضوی رÙته Ùˆ نظر مزبور را به تÙضیل بیان کردیم. مهندس رضوی نیز با نظر شرکت مواÙقت
کرد Ùˆ Ú¯Ùت به Ùوریت در آن باب با نخست وزیر مذاکره خواهد کرد. ولی هیچگونه خبری از اقدام مشارالیه به شرکت نرسیده. امّا روز 20 اسÙند دکتر شایگان در یک مصاØبه اظهار کرد Ú©Ù‡ اگر آنتونی ایدن Ú¯Ùته است دولت های انگلیس Ùˆ آمریکا در پیشنهادهای اخیر پاÙشاری خواهند کرد ما در رد آنها پاÙشاری خواهیم نمود. "
با یک بررسی همه جانبه Ù…ÛŒ توان نتیجه گرÙت Ú©Ù‡ آخرین پیشنهاد مشترک چرچیل – ترومن Ú©Ù‡ در Ùوریه سال 1953 به دکتر مصدق تسلیم گردید نه تنها کلیه اصول Ùˆ اهدا٠ملی شدن صنعت Ù†Ùت را تأمین Ù…ÛŒ کرد، بلکه با توجه به اوضاع Ùˆ اØوال بین المللی Ù†Ùت در آن زمان، بهترین پیشنهاد Ùˆ شرایطی بود Ú©Ù‡ به علت مداخله مؤثر Ùˆ Ùشار دولت آمریکا Øصول آن امکان پذیر بود. امّا با کمال تأس٠باید Ú¯Ùت Ú©Ù‡ دکتر مصدق با رد این پیشنهاد یک Ùرصت طلائی Ùˆ بی نظیر را از دست داد. به عبارت دیگر اگر طبق علم اØتمالات Ú©Ù‡ در بالا به آن اشاره شد، اگر دکتر مصدق آخرین پیشنهاد مشترک ٠چرچیل Ùˆ ترومن را پذیرÙته بود Ùˆ به عقد قراردادی جدید بر مبنای آن تواÙÙ‚ نموده بود، نه تنها اداره کامل تمام عملیات صنعت Ù†Ùت از همان سال بدست شرکت ملی Ù†Ùت ایران سپرده شده بود بلکه مسیر تاریخ Ùˆ سرنوشت سیاسی Ùˆ اقتصادی Ùˆ اجتماعی ایران بکلی تغییر Ù…ÛŒ کرد. Ùˆ باز طبق همان قانون اØتمالات نه رویداد 28 امرداد اتÙاق Ù…ÛŒ اÙتاد Ùˆ نه ملت ایران به بلای " انقلاب شکوهمند " سال 57 دچار Ù…ÛŒ گردید. پس با این توضیØات رویداد 28 امرداد اجتناب پذیر بود.
Øال برای روشن شدن این بØØ« به چند مثال تاریخی Ú©Ù‡ در منطقه خاورمیانه اتÙاق اÙتاده، اشاره Ù…ÛŒ کنیم Ùˆ نتیجه مقایسه را به عهده وجدان بیدار Ù…ÛŒ گذاریم.
1- سقوط صدام Øسین در عراق، علی رغم ثبات بی نظیرش در منطقه را Ù…ÛŒ توان به دلیل عدم تشخیص درست تضادها Ú©Ù‡ در آن چند کشور درگیر بودند،ارزیابی کرد. زیرا صدام Øسین در مقابل Ùشار بین المللی مبنی بر عدم گسترش Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ شیمیایی Ùˆ کوشش در جهت ساختن Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ اتمی، بر میزان قدرت خود Ùˆ کشورهای Øامی عرب Ùˆ اÙکار عمومی اÙراطی عربها Ùˆ عرق ناسیونالیسم عربیسم غرّه شد Ùˆ تمامی بازرسان سازمان ملل را از عراق اخراج کرد Ùˆ در مقابل کشورهای جهان آزاد ایستاد. Ùˆ تصور Ù…ÛŒ کرد با بوجود آوردن اختلا٠در جبهه غرب در این بازی ٠سرنوشت ساز Ù…ÛŒ تواند پیروز شود. امّا به قول هنری کسینجر وزیر اسبق ایالت متØده آمریکا، زمامداری Ú©Ù‡ این تدبیر را نداشته باشد Ú©Ù‡ تصمیم جدی طر٠مقابل دعوای خود را تشخیص دهد Ùˆ آن را در کمال Øماقت بلو٠سیاسی ارزیابی کند، نادان است Ùˆ عاقبت دیدیم Ú©Ù‡ چگونه صدام Øسین را با آن دبدبه Ùˆ کبکبه از سوراخ موش بیرون آوردند Ùˆ به تاریخ سپردند. در Øالی Ú©Ù‡ طبق همان قانون اØتمالات Ú©Ù‡ در بالا به آن اشاره شد، اگر صدام Øسین با جوامع بین المللی در جهت پیشبرد مناÙع ملی Ù " ممکن Ù" عراق همکاری Ù…ÛŒ کرد امروز به اØتمال زیاد صدام Øسین با قدرت کمتری Øکومت Ù…ÛŒ کرد Ùˆ یا اینکه در اثر آزاد شدن نیروهای اجتماعی Ùˆ ترَک برداشتن دیوار دیکتاتوری، جایش را به Ùرد معتدل تری Ù…ÛŒ داد Ú©Ù‡ در هر Øال به Ù†Ùع مناÙع ملی عراق بود.
2- عدم تشخیص درست تضادها Ùˆ مناÙع جهانی در خاور میانه Ùˆ درک نکردن توازن بین المللی Ùˆ بهره برداری از Ùرصت های ممکن در زمان خاص بوسیله یاسر عرÙات در جریان ØµÙ„Ø Ùلیسطین – اسرائیل سبب شد Ú©Ù‡ عرÙات طلایی ترین موقعیت برای رسیدن به آرمان Ùلسطینیان را از دست بدهد Ùˆ نیز به سبب طینت زیاده طلبی، Ø·Ø±Ø ØµÙ„Ø Ú©Ù„ÛŒÙ†ØªÙˆÙ† – بارک را رد کند. طرØÛŒ Ú©Ù‡ اگر پذیرÙته Ù…ÛŒ شد، Ùلسطینیان به Øقوق Øقه ÛŒ خودشان در عالی ترین Ø´Ú©Ù„ ٠ممکن Ù…ÛŒ رسیدند. طرØÛŒ Ú©Ù‡ تکرار آن شاید سالها طول بکشد تا دوباره Ùلسطینیان Øسن نیت خودشان را ثابت کنند Ùˆ دوباره به آن نزدیک شوند. امّا عرÙات با زیاده خواهی های خود Ùˆ همچنین درک نکردن ٠موقعیت ٠اسرائیل Ùˆ جهان این Ùرصت ممتاز را از دست داد Ùˆ از آن روز مرگ تاریخی اش به شمارش اÙتاد. بطوری Ú©Ù‡ از آن تاریخ تا مرگ عرÙات صدها Ùلسطینی Ùˆ اسرائیلی به دلیل همین سهل انگاری Ùˆ خبط تاریخی کشته شدند Ùˆ خانه ها Ùˆ شهر های چندی ویران گشتند.
Ùˆ عاقبت، عرÙات به دنبال ٠این شکست از غصه، دق مرگ شد.
ملاØظه Ù…ÛŒ کنیم Ú©Ù‡ تاریخ به ندرت Ùرصت ایجاد Ù…ÛŒ کند، امّا Ùقط این سیاستمداران مجرّب Ùˆ مدبّر هستند Ú©Ù‡ از Ùرصت های بدست آمده استÙاده Ù…ÛŒ کنند Ùˆ جهشی تاریخساز به سوی آینده ای Ø´Ú©ÙˆÙا انجام Ù…ÛŒ دهند. Ùˆ طبیعی است Ú©Ù‡ هر سیاستمداری اگر نتواند از Ùرصت های ٠مناسب نهایت بهره برداری را به Ù†Ùع خود Ùˆ کشورش بکند از جرگه عمل خارج Ù…ÛŒ شود Ùˆ بایستی جایش را سیاستمدار دیگری با سیاست نوین به عهده بگیرد.
3- همگی Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ رژیم جمهوری اسلامی از Ùردای به قدرت رسیدن برای بقای ٠قدرت خود اØتیاج به سرکوب در داخل Ùˆ بØران Ø¢Ùرینی در خارج داشت. هرچند چنین سیاستی در کوتاه مدت موÙقیت آمیز بود زیرا توانست از طریق دامن زدن به اختلاÙات درون نیروهای آزادیخواه، بین آنها شکا٠بیاندازد Ùˆ آنها را مقابل هم قرار دهد. بر این پایه بود Ú©Ù‡ رژیم جمهوری اسلامی با دانه پاشیدن برای " توده ایها " Ùˆ" اکثریتها "
آنها را به سمت خود کشانید Ùˆ با همکاری آنها نیروهای مقابل را بطرز بی رØمانه ای سرکوب کرد Ùˆ وقتی Ú©Ù‡ آنها را از میدان بدر کرد نوبت به همان " توده ای " Ùˆ " اکثریتی " رسید Ú©Ù‡ آنانرا بدون مقامتی به درون " بهشت ÙŽ بَرَین زØمتکشان " پرتاب کرد. امّا رژیم برای پیشبرد این مقصود در داخل، اØتیاج به بØران Ø¢Ùرینی در خارج داشت تا بتواند بر سرکوب داخلی سرپوش بگذارد. نمونه اش ادامه جنگ با عراق، صدور انقلاب به کشورهای اسلامی، صدور تروریسم در منطقه خاور میانه Ùˆ سراسر جهان Ùˆ در کنارش عملکردی بغایت ÙˆØØ´ÛŒ گرایانه Ùˆ ضد قوانین بین المللی، چون اشغال سÙارت آمریکا Ùˆ به گروگان گرÙتن همه ÛŒ کارکنان آنها بود Ú©Ù‡ همگی از مصنویت سیاسی برخوردار بودند.
به موازات سرکوب در داخل ایران Ùˆ بØران Ø¢Ùرینی در خارج، مخÙیانه از آماده سازی Ùˆ ساختن Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ÛŒ اتمی غاÙÙ„ نبود Ùˆ این عمل ٠جنایتکارانه را Øدود دو دهه از انظار بین المللی مخÙÛŒ Ù†Ú¯Ù‡ داشت. امروز ولی پس از پشت کردن مردم به رژیم Ùˆ پائین اÙتادن طشت رسوایی Ùˆ بی اعتبار شدن Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø·Ù„Ø¨Ø§Ù† ٠دروغین Ùˆ بر ملا شدن همه نیرنگهای رژیم Ùˆ اعتراض شکوهمند مردم سرÙراز ایران به بهانه ÛŒ تقلب در انتخابات اخیر Ú©Ù‡ نوک Øمله شان را متوجه ÛŒ تمامیت Øکومت اسلامی کرده اند، جمهوری اسلامی برای بقای
Øاکمیت ننگینش چاره را در این اندیشه است Ú©Ù‡ برای بیمه کردن خود دست به تولید Ø³Ù„Ø§Ø Ø§ØªÙ…ÛŒ بزند. واین همان خط قرمز کشورهای جهان آزاد است Ú©Ù‡ اجازه نمی دهند Øاکمان جنایت کاری چون جمهوری اسلامی به اینگونه Ø³Ù„Ø§Ø Ù‡Ø§ دسترسی پیدا کنند Ùˆ این بØرانی است مرگبار Ú©Ù‡ Øلقوم رژیم را در دست Ù…ÛŒ Ùشارد. طبیعی است Ú©Ù‡ عدم تشخیص تضادها Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی را با کشورهای جهان آزاد Ùˆ منطقه درگیر Ù…ÛŒ کند، میتواند سرنوشت شومی را برای رژیم رقم بزند Ú©Ù‡ مناÙع ملی Ú©Ù„ ایران را با جان Ùˆ مال مردم به خطر بیاندازد.
نمونه اش تصویب سه قعطنامه ÛŒ شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر تØریم تدریجی جمهوری اسلامی، زمزمه ÛŒ تØریم بنزین Ùˆ تØریمات اقتصادی Ùˆ پر رنگ تر شدن سایه ÛŒ جنگ بر Ùراز آسمان ایران است.
در Øالی Ú©Ù‡ اگر رژیم جمهوری اسلامی طبق همان قانون اØتمالات با جوامع بین المللی همکاری کند Ùˆ از تروریسم دست بردارد Ùˆ قوانین Øقوق بشر را رعایت کند Ùˆ به خواسته های ملت ایران اØترام بگذارد به اØتمال زیاد با قدرت کمتری Ù…ÛŒ تواند Øکومت کند Ùˆ یا پس از باز شدن Ùضای باز سیاسی Ùˆ اجتماعی بوسیله مردم جارو شود Ú©Ù‡ در هر Øال به Ù†Ùع Ú©Ù„ مناÙع ایران Ùˆ مردم است. امّا آیا این رژیم با این کارنامه ÛŒ جنایتکارانه اش Ù…ÛŒ تواند از پس این تضادها در عالی ترین شکلش بر بیاید؟
به عقیده نگارنده این رژیم به سرنوشت صدام Øسین دچار خواهد شد زیرا به خوبی Ù…ÛŒ داند Ú©Ù‡ مردم پس از ایجاد کوچکترین روزنه ای این جرثومه های پلیدی را به قعر تاریخ پرتاب Ù…ÛŒ کنند. این را هم بگویم Ú©Ù‡ هرگونه اتÙاقی Ú©Ù‡ برای ایران وایرانی بیÙتد، مقصّر اصلی Ùقط رژیم جمهوری اسلامی است Ùˆ سپس کسان Ùˆ یا نیروهایی است Ú©Ù‡ از این رژیم به هر Ø´Ú©Ù„ÛŒ Øمایت Ù…ÛŒ کنند.
مثال اتمی شدن ایران Ùˆ به هم خوردن موازنه قدرت در جهان یکی از دلایلی است Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ شود آن را با جریان ملی شدن Ù†Ùت مقایسه کرد. این Øرکت هم مانندی زیادی با Øرکت ملی شدن Ù†Ùت دارد. یعنی اگر آقای دکتر مصدق برای ØÙ„ مسئله Ù†Ùت با انگلیس درگیر بود، اجازه نداشت موازنه با قدرت های دیگر جهان را نادیده بگیرد بویژه آنکه در آن شرایط، جهان از دو قطب متخاصم تشکیل شده بود Ùˆ ایران همسایه خرس شمالی یعنی قطب کمونیسم بود Ùˆ هر گونه بی تدبیری Ùˆ عدم دور اندیشی در مورد مسائل جاری مملکت Ùˆ ارتباط آن با موازنه قدرت در جهان، Ù…ÛŒ توانست ایران را در کام خرس شمالی Ùرو ببرد Ú©Ù‡ اگر چنین Ù…ÛŒ شد، امروز سرنوشت دیگری داشتیم. از طر٠دیگر چنین سیاست نابخردانه نظم نوین جهانی Ùˆ موازنه آن را به هم Ù…ÛŒ ریخت. زیرا تمامی تلاش قدرت جهان آزاد این بود Ú©Ù‡ پای کمونیسم Ùˆ یا شوروی به آبهای گرم نرسد. به همین جهت برای از دست ندادن کشور ایران Ú©Ù‡ تا آن زمان در جبهه غرب جای داشت، Øاضر بودند Øتی با Ùدا کردن موضعی Ùˆ پذیرش ریسکی مقطعی Ùˆ مورد سرزنش قرار گرÙتن در اÙکار عمومی، نگذارند مناÙع عالیه جهانی به خطر بیÙتد. به همین دلیل 28 امرداد اجتناب ناپذیر بود. زیرا دکتر مصدق Øاضر نبود کوچکترین انعطاÙÛŒ از خود نشان دهد.
Øال Ú©Ù‡ به اینجا رسیدم مایل هستم یک نقل ٠قول ٠تاریخی را Ú©Ù‡ در یک میهمانی از زبان یکی از دوستان دانشمند Ùˆ ادیبم شنیدم Ùˆ بی ارتباط با موضوع مورد بØØ« نیست، به اطلاع علاقه مندان به تاریخ ایران برسانم. او Ù…ÛŒ Ú¯Ùت در ملاقاتی Ú©Ù‡ به مناسبتی با آقای سید Øسن تقی زاده داشته است، پس از صØبت های مقدماتی Ú©Ù‡ در ارتباط با کارش بود از او سئوال کردم Ú©Ù‡ آیا شما واقعاً جاسوس انگلیس هستید؟ در مقابل این سئوال، آقای تقی زاده خنده ای کرد Ùˆ Ú¯Ùت، آخر Ú†Ù‡ دلیلی دارد Ú©Ù‡ من جاسوس انگلیس باشم؟ Ùˆ چنین برچسب هایی، انگی است Ú©Ù‡ توده ایها برای خراب کردن امثال من Ù…ÛŒ زنند. زیرا من Ùˆ همÙکران من براین عقیده هستیم Ú©Ù‡ چون کشوری ضعی٠هستیم، برای گرÙتن
Øقمان باید با گام های سنجیده Øرکت کنیم Ùˆ نگذاریم Ú©Ù‡ آنها نسبت به ما بدبین شوند. Ùˆ وقتی Ú©Ù‡ در مواضعمان مسلط تر شدیم، Ù…ÛŒ توانیم برای گام های بلندتری در جهت کسب Øقوقمان خیز برداریم Ùˆ معتقد بود Ú©Ù‡ در جریان ملی شدن صنعت Ù†Ùت همین توصیه را به دکتر مصدق کرده است Ú©Ù‡ بایستی با گام های سنجیده جلو رÙت Ùˆ موازنه قدرت جهانی را در نظر گرÙت.
بنا براین ملاØظه Ù…ÛŒ کنیم Ú©Ù‡ تشخیص Ùˆ درک موازنه قدرت جهانی، اصلی است Ú©Ù‡ عدم رعایت از آن باعث نابودی سیاستمدار Ùˆ سیاست گذار Ù…ÛŒ شود.
اشتباه بزرگ دیگر دکتر مصدق در آن روزهای بØرانی نپذیرÙتن دست خط Ù…Øمدرضاشاه مبنی بر خلعش از نخست وزیری بود Ú©Ù‡ بوسیله Ùرستاده شان ارتشبد نصیری به دکتر مصدق ابلاغ شده بود. زیرا شاه به Ù„Øاظ قانونی این ØÙ‚ را داشت Ú©Ù‡ برای جلوگیری از بØران، در غیاب مجلس نخست وزیری را عزل Ùˆ یا معرÙÛŒ کند. بنا براین دستگیر کردن Ùرستاده شاه در آن شرایط، بØران را شتاب بخشید Ùˆ سبب شد هرج Ùˆ مرجی در ایران صورت بگیرد Ú©Ù‡ نمو نه اش پایین کشیدن مجسمه رضاشاه Ùˆ شعارهای توهین آمیز علیه خانواده پهلوی Ùˆ اعلام جمهوری دموکراتیک بوسیله Øزب توده بوده است. بد نیست بدانیم Ú©Ù‡ دکتر مصدق خبر درست این واقعه یعنی نپذیرÙتن Ùرمان ٠عزل از طر٠شاه را Øتی به هیأت دولت خودش نداد.
در جواب آزموده، دادستان ارتش در دادگاه نظامی، Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ پرسد شما پس از دیدن Ùرمان ٠عزل ٠خودتان Ú†Ù‡ عکس العملی داشتید، دکتر مصدق جواب Ù…ÛŒ دهد. " ... در اصالت Ùرمان مشکوک شدم. زیرا اعلیØضرت شاهنشاهی خوب Ù…ÛŒ دانستند Ú©Ù‡ اگر Ù…ÛŒ Ùرمودند مایل به ادامه خدمت من نیستند، دقیقه ای در خدمت باقی نمی ماندم...تردید در اصالت Ùرمان سبب شد Ú©Ù‡ اینجانب از پیشگاه ملوکانه توضیØاتی بخواهم. پس از تØقیق معلوم شد اول وقت روز یکشنبه یعنی 25 امرداد از کلاردشت به رامسر Ùˆ از آنجا به بغداد رهسپار شده اند ( جلیل بزرگمهر، ص 4 ØŒ بخش دوم ).
با این تو ضیØات باز هم طبق علم اØتمالات اگر دکتر مصدق بر Ùرمان شاه صØÙ‡ Ù…ÛŒ گذاشت Ùˆ نخست وزیری را واگذار Ù…ÛŒ کرد، مطمئناً رویداد 28 امرداد بوجود نمی آمد Ùˆ صد البته انقلاب ننگین جمهوری اسلامی بوقوع نمی پیوست Ùˆ ملت ایران اینچنین گسسته نبودند Ùˆ دلها، چرکین در درون سینه شان نمی تپید.
نتیجه:
اینکه امروز بگوئیم آیا 28 امرداد سال 1332 کودتا است یا قیام، شاه خوب بود Ùˆ مصدق بد Ùˆ یا مصدق ØÙ‚ داشت Ùˆ شاه لاØÙ‚ بود، Ú†Ù‡ دردی Ùˆ یا مشکلی از شرایط اکنون ٠ما ØÙ„ Ù…ÛŒ کند؟
28 امرداد ماه هر چه بود به تاریخ پیوست و به عنوان یک روز و یا رویداد تاریخی می شود از آن یاد کرد و آموخت.
Ùˆ تجربه Ùˆ درسی Ú©Ù‡ از آن Ù…ÛŒ آموزیم، سعی کنیم با همکاری Ùˆ تØمّل یکدیگر، دیگر چنین شرایطی را بوجود نیاوریم. نه اینکه در گذشته در جا بزنیم.
تا پایان تاریخ، ما نمی توانیم از هم گسیخته، پشت مصدق سینه بزنیم، بر سر بکوبیم که وای چرا مردم به مصدق پشت کردند.
آری بر این باورم Ú©Ù‡ مردم به مصدق پشت کردند Ùˆ الاّ چگونه Ù…ÛŒ شود به ØرÙهای انقلابیون Ùˆ میلیون باور داشت Ú©Ù‡ کرمیت روزولت Ùˆ اینتلجنت سرویس به Ú©Ù…Ú© چاقوکشان Ùˆ رجاله های چاله میدانی، مصدق را سرنگون کردند؟ همه ÛŒ ما Ù…ÛŒ دانیم Ú©Ù‡ Ùاصله 25 امرداد تا 28 امرداد سه روز بیشتر نیست Ùˆ طبق هیاهوی Øزب توده در روز 25 امرداد، سرهنگ نصیری Ú©Ù‡ Øامل پیام Ùˆ دستخط Ù…Øمد رضاشاه مبنی بر برکناری دکتر Ù…Øمّد مصدق از سمت نخست وزیری بود، بوسیله گارد نخست وزیری دستگیر Ùˆ بازداشت شد Ùˆ اÙتخار توده ایها در این هیاهو این است Ú©Ù‡ از قبل ØŒ آمدن سرهنگ نصیری را به اطلاع نخست وزیری رسانده است Ùˆ بعد اسمش را با کمال وقاØت کودتا نام Ù…ÛŒ گذارد. در Øالی Ú©Ù‡ طبق قانون اساسی، شاه قانوناً این اختیار را داشت Ú©Ù‡ نخست وزیر را در غیاب ٠مجلس عزل کند. بنا براین کودتا نامیدن آن Øرکت یک Øربه ÛŒ تبلیغاتی بود Ú©Ù‡ از شیپور Øزب توده Ùˆ با Øمایت اربابش در کرملین دمیده شد Ùˆ دکتر مصدق دراین هیاهو دچار یک خبط تاریخی شد Ú©Ù‡ در کنار خبط های دیگرش سبب شد مردم از او Ùاصله بگیرند. Ùˆ الاّ توده ایهای Ú©Ù‡ در روز 27 امرداد مجسمه شاه را پائین Ù…ÛŒ کشیدند، کجا بودند؟ Ùˆ یا آن مردمی Ú©Ù‡ خیابانها را به Øمایت از دکتر مصدق سیاه Ù…ÛŒ کردند، کجا بودند؟ شهربانی، ارتش Ùˆ گارد ویژه نخست وزیری Ú©Ù‡ روز 25 امرداد سرهنگ نصیری را کد بسته بازداشت کرده بودند، کجا بودند؟ Ùراموش نکنیم Ú©Ù‡ مصدق وزرارت جنگ ( وزارت دÙاع ) را در اختیارخود داشت. تازه مگر آمریکا Ùˆ انگلیس در ایران لشکر پیاده کرده بودند Ùˆ یا ناوگان دریائی Ùˆ نیروی زمینی خودشان را در خلیج Ùارس Ùˆ یا پشت مرزهای ایران مستقر کرده بودند؟ Ùˆ آیا اصلاً Ù…ÛŒ شود یک Øکومت ملّی را با چند چاقوکش Ùˆ رجاله سرنگون کرد؟ خیر، این مردم بودند Ú©Ù‡ پشت مصدق را خالی کردند، برای اینکه تا آن زمان چند خطای استراتژیک انجام داده بود.
ا- نپذیرÙتن Ø·Ø±Ø Ú†Ø±Ú†ÛŒÙ„ – ترومن- روزولت در رابطه با مسئله Ù†Ùت
2- اعلام رÙراندم برای منØÙ„ کردن مجلس ٠شورای ملی Ú©Ù‡ در قانون پیش بینی نشده بود.
3- انØلال مجلس Ú©Ù‡ به Ù„Øاظ قانون اساسی از اختیار او خارج بود
4- عدم پذیرش برکناری خود بوسیله Ùرمان Ù…Øمّد رضاشاه Ú©Ù‡ طبق قانون اساسی این ØÙ‚ برای پادشاه Ù…ØÙوظ بود.
همه این پارامترها در کنار اوضاع نابسامان اقتصادی Ú©Ù‡ کشور را در مرز ورشکستگی پیش برده بود Ùˆ اوضاع آشÙته اجتماعی Ú©Ù‡ توده ایها امنیّت آن را به هم زده بودند، سبب شد Ú©Ù‡ در 28 امرداد مردم به خیابان نیایند. متعجّبم از اینکه امروز توده ایها Ùˆ انقلابیون سوپر Ú†Ù¾ در کربلای 28 امرداد سینه Ù…ÛŒ زنند Ùˆ سیاه Ù…ÛŒ پوشند، در Øالی Ú©Ù‡ به گواهی تاریخ، هم Øزب توده وهم نیروهای Ú†Ù¾ ٠آن زمان Ùˆ پس از آن، مصدق را Ùردی مرتجع Ùˆ پادوی امپریالیسم ارزیابی Ù…ÛŒ کردند Ùˆ مخال٠ملّی شدن صنعت Ù†Ùت در سراسر ایران بودند. بلکه درمقابل ملّی شدن صنعت Ù†Ùت در سراسر ایران به رهبری دکتر مصدق،
شعار Ù…ÛŒ دادند Ú©Ù‡ Ùقط Ù†Ùت جنوب را ملّی کنید. یعنی در پس ٠این شعار، آنها Ù…ÛŒ خواستند Ù†Ùت شمال، در اختیار اربابشان استالین جنایتکار قرار بگیرد Ùˆ وقیØانه کشور ایران را به سه Øریم تقسیم کرده بودند Ú©Ù‡ یکی Øریم شوروی بود Ú©Ù‡ شامل خطه شمالی کشور یعنی از خراسان تا کردستان را در بر Ù…ÛŒ گرÙت، دیگری Øریم انگلیس نام داشت Ú©Ù‡ شامل صÙØات جنوبی کشور یعنی از سیستان Ùˆ بلوچستان گرÙته تا خوزستان را شامل Ù…ÛŒ شد Ùˆ سوّمی Øریم ایران نام داشت Ú©Ù‡ Ùقط شامل استان مرکزی کشور Ùˆ کویر لوت Ù…ÛŒ شد.
Øال این اÙراد Ùˆ نیروها برای 28 امرداد اشک ØªÙ…Ø³Ø§Ø Ù…ÛŒØ±ÛŒØ²Ù†Ø¯.
امروز هر ایرانی وطن دوست Ú©Ù‡ به Ù†ØÙˆÛŒ از انØا در دوران 28 امرداد سال 1332 Ùˆ پس از آن در آن دخیل بود Ùˆ یا روشنÙکران Ùˆ سیاسیون، بایستی منصÙانه خود را، تاریخ را به قضاوت بنشینند Ùˆ ببینند Ú©Ù‡ خودشان Ú†Ù‡ کردند؟ آیا تمامی اعمال آنها Ø·ÛŒ این سالیان همیشه درست بوده است Ùˆ Ùقط عملکرد سیستم Øاکم غلط؟
آیا زمان آن نرسیده است Ú©Ù‡ سیاسیون Ùˆ روشنÙکران دیروزی از خود سؤال کنند Ú©Ù‡ چرا سبب شدند چنین رژیم آدمخواری را جایگزین سیستم پادشاهی با اشکال بسیار ولی منطبق با دنیای امروزی کنند؟ متأسÙانه وقتی به خاطرات Ùˆ Ú¯Ùته های آنها Ù…ÛŒ نگرم، Ù…ÛŒ بینم هیچ کس از آنها از خود انتقاد نکردند Ùˆ نمی کنند.
شرایط امروز وظیÙÙ‡ سنگینی را بر دوش هر ایرانی خواهان ایرانی آباد، آزاد Ùˆ دموکراتیک گذاشته است Ú©Ù‡ برای نجات آن از چنگال هیولای زمان، عÙریت آخوندیسم ( Ú†Ù‡ معمم Ùˆ Ú†Ù‡ مکلا ) به پا خیزند. Ùˆ این وظیÙÙ‡ بیش از همه بردوش نیروهای سیاسی سنگینی Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ برای بیرون رÙتن از معضل اجتماعی کنونی، اختلاÙات Ùردی Ùˆ گروهی Ù Øقیر را کنار بگذارند Ùˆ برای هدÙÛŒ بزرگتر Ú©Ù‡ همانا آزادی ایران از دست ایلغار مذهبیون Øاکم است، دست در دست یکدیگر بدهند Ùˆ با اتØاد یکپارچه Ùصل نوینی را در تاریخ ایران زمین بگشایند Ùˆ طرØÛŒ نو در آسمان غم زده ایران در اÙکنند.
درس بزرگ 28 امرداد Ùˆ رویداد ملی شدن صنعت Ù†Ùت این است Ú©Ù‡ تضادهای موجود را تشخیص دهیم Ùˆ رابطه آن را با موازنه قدرت جهانی درک کنیم. هر گونه غÙلت Ùˆ یکدنده Ú¯ÛŒ ٠کینه توزانه نسبت به گذشته Ùˆ تعمیم آن به زمان Øال، Ùاجعه ای نصیب کشورمان Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ جزء اÙسوس Ùˆ Øسرت ٠قدر نشناختن موقعیت برایمان باقی نمی ماند.
امروز جهان پس از Ùروپاشی بلوک شرق، نظم نوینی را طلب Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ لیبرالیسم – دموکراسی Øر٠اول را Ù…ÛŒ زند Ùˆ اقتصاد جهانی به سمت ایجاد Ùرصت مساوی برای همگان پیش Ù…ÛŒ رود Ú©Ù‡ در آن هر Ú©Ù‡ خلاق تر Ùˆ لایق تر باشد، جذب کار Ù…ÛŒ شود. بنابراین جا دارد Ú©Ù‡ ما ایرانیان در این Øرکت شکوهمند Ùˆ در عین Øال شور انگیز جهانی همراه باشیم Ùˆ مناÙع عالیه ملی مان را با چنین نگاهی پاسداری کنیم. پر ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§Ø³Øª Ú©Ù‡ رسیدن به این هد٠بزرگ ما را ناگزیر Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ سد پیشرÙت کشورمان را Ú©Ù‡ بیش از همه جمهوری اسلامی است، از جلوی پا برداریم. Ùˆ این مهم میسّر نمی شود، مگربا اتØاد تمامی نیروهای آزادیخواه Ú©Ù‡ دل در گرو نجات ایران دارند.
www.apanahan.blogfa.com
a_panahan@yahoo.de
* علاقه مندان برای اطلاع بیشتر در این باره Ù…ÛŒ توانند به کتاب " خواب آشÙته Ù†Ùت " اثر دکتر Ù…Øمد علی موØد Ùˆ نشریه تلاش شماره 14 ویژه نامه 28 امرداد رجوع کنند.