وظائ٠رسانۀ ملی در Øوزۀ زبان مشترک / Ùرهاد عرÙانی – مزدک
با توجه به آنچه آمد، ملت ایران، مجموعۀ اقوام ایرانی نیست! بلکه مجموعۀ اÙراد ایرانی است. اÙرادی Ú©Ù‡ در درجه اول متعلق به سرزمینی بنام ایران با مرزهای تاریخی مشخص هستند Ú©Ù‡ دست Ú©Ù… از زمان انتشار منشور Øقوق بشر کورش بزرگ تا تدوین شاهنامه Ùردوسی Ùˆ تا امروز، در این مرزها زندگی Ù…ÛŒ کنند، دارای زبانی مشترک برای Ùهم یکدیگر هستند،
-----
وظائ٠رسانۀ ملی در Øوزۀ زبان مشترک
Ùرهاد عرÙانی – مزدک
در تعری٠وظائ٠یک رسانۀ ملی، نکات بسیاری در نظر گرÙته شده Ùˆ برشمرده Ù…ÛŒ شود، Ú©Ù‡ از جملۀ مهمترین آنها مبØØ« Ùˆ یا بهتر بگوئیم Øوزۀ وظیÙÙ‡ رسانه، در نشر Ùرهنگ Ùˆ زبان مشترک، Ùˆ Øراست از اصالت Ùˆ تداوم آن است. از اینجهت Ú¯Ùتیم « از جملۀ مهمترین » Ú©Ù‡ بی توجهی به این نکته بسیار Øیاتی، ضربات جبران ناپذیری بر پیکر ÙˆØدت ملی، مناÙع ملی Ùˆ بنیانهای Ùرهنگی یک جامعه وارد Ù…ÛŒ آورد. درواقع عدم دقت در کارکرد Øیاتی رسانۀ ملی در این عرصه، راه را در جهت Ùروپاشی ملی Ùراهم آورده Ùˆ یک رکن از ارکان تداوم آموزش نسلها در کسب هویت مشخص را دچار تزلزل کرده Ùˆ در نهایت نابود Ù…ÛŒ سازد.
گروهی چنین Ù…ÛŒ اندیشند Ú©Ù‡ یک رسانۀ ملی، از جهت Ùرهنگی Ùˆ بخصوص زبانی، همچون کشکول یا آش شله قلمکاری است Ú©Ù‡ باید آینۀ انعکاس همۀ خرده Ùرهنگها، زبانها Ùˆ گویشها Ùˆ آداب Ùˆ سنن اجتماعی Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی، بدون توجه به خلوص، سلامت، درستی Ùˆ یا مدنی Ùˆ امروزی Ùˆ مطابق با استانداردهای پیشرÙت اجتماعی بودن آنها باشد. این جماعت، تصور درستی نسبت به عبارت « رسانه ملی» ندارند Ùˆ اغلب آن را با نمایشگاه معرÙÛŒ خرده Ùرهنگها یا موزهء Ùرهنگ بومی، اشتباه Ù…ÛŒ گیرند. متأسÙانه این تصور از بنیان غلط Ùˆ اشتباه، در دهۀ اخیر، بر مدیریت رسانۀ ملی Øاکم شده Ùˆ در همین مدت کوتاه، آنچنان ضرباتی به Ù…Ùاهیمی همچون هویت ملی، هویت مشترک Ùرهنگی Ùˆ زبانی، Ùˆ همچنین مناÙع دراز مدت ملی، از جهت تربیت Ùرزندان این آب Ùˆ خاک زده است Ú©Ù‡ اگر Ùکری برای آن نشود، در آینده ای نچندان دور، ÙˆØدت ملی را بگونه ای جدی مورد تهدید قرار خواهد داد.
پیش از اینکه بخواهیم تعریÙÛŒ از وظیÙÙ‡ Ùˆ یا وظائ٠رسانه ملی در این عرصه ارائه دهیم، لازم است به نکته ای مهم اشاره شود. این نکته آنستکه؛ باید توجه شود Ú©Ù‡ Øرکت بنیانی در ØÙظ Ùˆ Øراست Ùˆ انتقال Ùرهنگ ملی Ùˆ مشترک، جز از طریق ØÙظ Ùˆ Øراست Ùˆ انتقال درست Ùˆ صØÛŒØ Ø²Ø¨Ø§Ù† مشترک، میسر نیست! زبان مشترک Ùˆ ملی در هر کشوری، آن بنیان Ùˆ ستونی است Ú©Ù‡ تمامی جلوه های Ùرهنگی Ùˆ هویتی بر آن بنا Ù…ÛŒ شود. هر Ú†Ù‡ این بنیان، از مواد Ùˆ ترکیبات قدرتمندتری Ù¾ÛŒ ریزی شود، بنای Ùرهنگ ملی Ùˆ مشترک از شکوه Ùˆ استØکام Ùˆ تداوم بیشتری برخوردار خواهد شد.
رسانۀ ملی یعنی چه؟
رسانۀ ملی یعنی رسانه ای Ú©Ù‡ تلاش Ù…ÛŒ کند نماینده Ùˆ معر٠و اشاعه دهندۀ گزیده ترین نمادهای Ùرهنگی - زبانی Ùˆ اجتماعی یک ملت، با توجه به مناÙع ملی باشد! نکتۀ اساسی در این تعری٠عط٠به کاربرد واژۀ « ملت » Ùˆ نه اقوام Ùˆ Ùˆ طوای٠است! دقیقاً بر این اساس است Ú©Ù‡ رسانه «ملی » Ù…ÛŒ شود Ùˆ نه « قومی » Ùˆ تیره - طایÙÙ‡ ای Ùˆ کشکولی !!! Ùˆ دقیقاً بر همین اساس هم هست Ú©Ù‡ وظائ٠یک رسانۀ ملی را در Øوزۀ زبانی Ùˆ Ùرهنگی Ù…ÛŒ توان تدقیق کرد Ùˆ برشمرد.
« ملت » تشکیل شده است از شهروندان برابر Øقوق، Ú©Ù‡ بدون توجه به سابقۀ Ù…Øدودیتهای زیستی، اقلیمی، قومی، زبانی، مذهبی، نژادی Ùˆ سنن Ùˆ آداب، به یک اقلیم مشترک، Ùرهنگ مشترک Ùˆ زبان Ùˆ تاریخ مشترک Ù…ÛŒ اندیشد! Ùˆ سوابق تاریخی Ùˆ بین المللی نیز آنرا به رسمیت شناخته است. هم از اینروست Ú©Ù‡ هنگامیکه صØبت از ملی Ùˆ ملت Ù…ÛŒ شود، دیگر اجزاء Ù…Ø·Ø±Ø Ù†ÛŒØ³ØªØŒ بلکه کلیت Ù…Ø·Ø±Ø Ø§Ø³Øª! درست مانند آنکه وقتی Ù…ÛŒ گوئیم « آدم »، منظور یک دست Ùˆ یک پا Ùˆ دو چشم Ùˆ... بصورت مجزا نیست، بلکه منظور مجموعه ای از اجزاء است Ú©Ù‡ معر٠یک کلیت است. این کلیت بهیچوجه ناÙÛŒ ارزش اجزاء نیست بلکه بعکس! خواهان ØÙظ آن در جهت ارائه یک کلیت متکاملتر است.
هرگز شما نمی توانید مجموعه ای از قطعات را در یک جعبه Ùˆ یا یک کیسه بریزید Ùˆ روی آن بنویسید؛ ماشین، دوچرخه، چرخ گوشت!! یک پازل در صورتی معر٠یک تصویر خواهد بود Ú©Ù‡ بدقت Ùˆ هدÙمند در کنار هم چیده شود. یک Ùرد، یک قوم، یک طایÙه، یک گروه اجتماعی Ùˆ ... دقیقاً همان یک قطعه از یک پازل بنام ملت است. تنها در صورتی هویت ملی خواهد یاÙت Ú©Ù‡ در مجموعه ای از اشتراکات با دیگر قطعات قرار گیرد!
با توجه به آنچه آمد، ملت ایران، مجموعۀ اقوام ایرانی نیست! بلکه مجموعۀ اÙراد ایرانی است. اÙرادی Ú©Ù‡ در درجه اول متعلق به سرزمینی بنام ایران با مرزهای تاریخی مشخص هستند Ú©Ù‡ دست Ú©Ù… از زمان انتشار منشور Øقوق بشر کورش بزرگ تا تدوین شاهنامه Ùردوسی Ùˆ تا امروز، در این مرزها زندگی Ù…ÛŒ کنند، دارای زبانی مشترک برای Ùهم یکدیگر هستند، یک ادبیات Ùˆ Ùرهنگ شناخته شدۀ بین المللی را خلق کرده اند Ùˆ از مجموعهای از سنن Ùˆ آداب Ú©Ù… Ùˆ بیش مشترک پیروی کرده Ùˆ Ù…ÛŒ کنند. Øال ممکن است این اÙراد، در گروهبندی های قومی Ùˆ نژادی Ùˆ زبانی Ùˆ در اقلیمهای مشخص نیز زندگی کنند، اما آنچه به آنها هویت Ùˆ تشخص ملی! Ù…ÛŒ دهد Ùˆ از آنها یک ملت Ù…ÛŒ سازد، همان شهروندی آنان از گذر وجود تاریخی سرزمینی بنام ایران است!
بنابر این وظائ٠تعری٠شده برای یک رسانۀ ملی، دقیقاً عط٠به این هویت مشترک تاریخی است، نه هویت ملی و بومی و قومی!
اکنون تلاش Ù…ÛŒ نمائیم تا عناوین چنین وظائÙÛŒ را بر شمریم؛
1 – اولین Ùˆ مهمترین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، انتقال زبان مشترک Ùˆ ملی ( زبان Ùارسی ) به مخاطبان، در عالیترین Ø´Ú©Ù„ ممکن به جهت دستوری، واژگانی Ùˆ تلÙظ است. به زبان دیگر، تمامی مجریان چنین رسانه ای موظÙند، Ú©Ù‡ بدون توجه به پیشینه ای Ú©Ù‡ از نظر Ø³Ø·Ø Ø³ÙˆØ§Ø¯ØŒ رشتۀ تØصیلی، وابستگی قومی Ùˆ زبانی Ùˆ گویشی Ùˆ لهجه دارند، وقتی در مقام مجری برنامه های رسانۀ ملی در برابر دوربین قرار Ù…ÛŒ گیرند، مآمور اجرا Ùˆ انتقال صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ùتار Ùˆ نوشتار زبان Ùارسی از منظر دستوری، واژگانی Ùˆ لهجه باشند!
مجریان برنامه های تلویزیونی Ùˆ رادیوئی ØÙ‚ ندارند بنابر صلاØدید خویش، جملات را بگونۀ دلخواه ( از منظر دستوری ) بکار گیرند! آنها ØÙ‚ ندارند تلÙظی غیر از تلÙظ درست واژگان در زبان اصلی ( لهجۀ مادر Ùˆ اصلی زبان Ùارسی Ùˆ در اینجا لهجۀ تهرانی مد نظر است) را ادا نمایند، چرا Ú©Ù‡ لهجهء تهرانی، نزدیکترین Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ùتار زبان Ùارسی به زبان نوشتار است. آنها ØÙ‚ ندارند واژگان Ùارسی را با لهجۀ عربی، ترکی، انگلیسی Ùˆ یا گویشهای Ù…ØÙ„ÛŒ بکار ببرند!
جدا از اینکه مجریان، مأمور اجرای Ú†Ù‡ برنامه ای هستند ( سیاسی، ادبی Ùˆ Ùرهنگی، ورزشی، تاریخی، ...) ØÙ‚ ندارند با توجیه عادی بودن استÙادۀ عامیانه از واژگان Ùˆ یا تلÙظ خاصی، به ترویج غلط Ùˆ ناصØÛŒØ ÙˆØ§Ú˜Ú¯Ø§Ù† Ùˆ بیان جملات بپردازند. آنها، تنها موظÙند بعنوان مأمور انتقال صØÛŒØ Ø²Ø¨Ø§Ù† عمل نمایند!
در اینجا بنظر Ù…ÛŒ رسد توضیØÛŒ در رابطه با لهجۀ مادر در زبان Ùارسی لازم است داده شود؛
همانگونه Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ دانید در تمامی کشورهای جهان Ùˆ در بین همهۀ ملتها، از منظر بکارگیری زبان مشترک، لهجه Ùˆ گویش منطقۀ پایتخت، بعنوان گویش Ùˆ لهجۀ مسلط شناخته Ù…ÛŒ شود. علت هم روشن است؛ نظر به اینکه پایتخت، مکان اصلی در تصمیم گیریها، سیاست گزاریها Ùˆ نشر Ùˆ گسترش رسانه ها در اشکال دیداری، نوشتاری Ùˆ شنیداری است، بنا بر این در همهء کشورها بطور معمول، زبان Ùˆ گویش بکار گرÙته شده در پایتخت از Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ØªØ±ØŒ کاملتر Ùˆ Ø´Ú©Ù„ یاÙته تری برخوردار است. پیشینۀ پایتخت از منظر تعداد باسوادان Ùˆ مبادلات زبانی Ùˆ Ùرهنگی Ùˆ رسانه ای Ùˆ ارائÙÙÛ€ نزدیکترین گویش به زبان نوشتاری نیز، ادعای Ùوق را تقویت Ù…ÛŒ کند.
بعنوان نمونه، اگر مثلأ « واژۀ » Ù…ÛŒ دانم را یک مجری تلویزیون بخواهد بکار گیرد، مجاز نیست آن را بصورت Ù…ÙدÙنم ØŒ Ù…ÙدÙنم، Ù…ÛŒ دانÙÙ…ØŒ Ù…ÛŒ دانیم، ذانم Ùˆ ... بکار ببرد! او موظ٠است این واژه را در زبان نوشتار بصورت ( Ù…ÛŒ دانم ) Ùˆ در زبان Ú¯Ùتار بصورت ( Ù…ÛŒ دÙونم) بکار گیرد، Ú©Ù‡ همان بکارگیری این واژه در لهجۀ مادر، یعنی لهجۀ تهرانی است. دقت کنید Ú©Ù‡ در اینجا، مخاطب ما، مجری برنامه های یک رسانهء همگانی است، نه مردم Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ بازار Ú©Ù‡ طبیعتأ ممکن است اهل مناطق مختل٠باشند Ùˆ با گویشها Ùˆ زبانهای متÙاوت. آنها مجازند Ú©Ù‡ به هر گونه Ú©Ù‡ خود Ù…ÛŒ خواهند صØبت کنند، اما یک مجری رسانۀ ملی! موظ٠است Ú©Ù‡ زبان را در عالی ترین Ùˆ صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ø´Ú©Ù„ ممکن بکار گیرد، نه آنگونه Ú©Ù‡ خود Ù…ÛŒ خواهد Ùˆ یا Ù…ÛŒ تواند!!!
2- دومین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، گزینش Ùˆ اشاعۀ مترقی ترین، زیباترین Ùˆ صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ùˆ عقلائی ترین سنن ادبی Ùˆ Ùرهنگی مربوط به زبان مشترک ( زبان Ùارسی ) در درجۀ اول است! یک رسانۀ ملی با یک رسانۀ Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی تÙاوت دارد. یک رسانۀ ملی وظیÙÙ‡ ندارد Ùˆ یا Øداقل برای آن در اولویت نیست Ú©Ù‡ به خرده Ùرهنگها Ùˆ گویشها Ùˆ زبانهای Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ نشر Ùˆ گسترش آنها بپردازد . این وظیÙÙ‡ برعهدۀ رسانه های Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی است، نه رسانۀ ملی!!! بعنوان مثال دیده Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ رسانۀ ملی ( در Øوزۀ ایران Ùˆ یا شبکه های وابستۀ بین المللی – جام جم ) بطور مداوم به گویشها Ùˆ زبانهای Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ پخش موسیقی بومی Ù…ÛŒ پردازد، بگونه ای Ú©Ù‡ از ده آهنگ پخش شده در Ø·ÛŒ بیست Ùˆ چهار ساعت برنامه های صدا Ùˆ سیما، Ù‡Ùت یا هشت ترانه Ùˆ آواز با گویش Ùˆ زبان Ù…ØÙ„ÛŒ است!! آنگونه Ú©Ù‡ مخاطب بواقع دچار سر در Ú¯Ù…ÛŒ میشود Ú©Ù‡ با چگونه رسانه ای روبروست؟ یک رسانۀ Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی؟ یک رسانۀ ترک زبان؟ کرد زبان؟ عربی زبان؟ یا کشکولی از همۀ اینها!! بجز آنچه بواقع باید باشد، یعنی رسانه ای Ú©Ù‡ معر٠زبان Ùˆ موسیقی Ùˆ Ùرهنگ مشترک ( به زبان Ùارسی ) است! تو گوئی این دستگاه رسانۀ ملی، مجمع الجزایری است با Øاکمان متÙاوت Ùˆ سیاستهای مختل٠که هر کدام سیاست خود را پیش Ù…ÛŒ برند...
3 – سومین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، دÙاع از خط مشترک ( خط Ùارسی در برنامه های دیداری Ùˆ نوشتاری ) Ùˆ ترویج این خط در Ø´Ú©Ù„ صØÛŒØ Ø¢Ù† Ùˆ مطابق با دیدگاههای Ùرهنگستان زبان Ùˆ ادب Ùارسی Ùˆ اساتید این رشته در دانشکده های ادبیات کشور است. این واقعاً غیر قابل توجیه است Ú©Ù‡ در یک رسانۀ ملی، دائماً Ùˆ بشکل بیمار گونه ای، خطوط غیر Ùارسی Ùˆ بخصوص ( لاتین ) در معرض دید مخاطب ایرانی قرار گیرد، همانگونه Ú©Ù‡ مخاطب یک رسانۀ ملی به زبان Ùارسی، طبیعتاً Ùارس زبانان هستند، بنا بر این خطی هم Ú©Ù‡ باید مورد استÙاده قرار گیرد باید خط Ùارسی باشد! در Øالیکه همگان شاهدند Ú©Ù‡ در سیمای ملی ایران؟! ØŒ بطور دائم Ùˆ گسترده، جملات، واژه ها Ùˆ خطوط Ùˆ علائم انگلیسی ( Ùˆ گاهی زبانهای دیگر ) در معرض دید قرار Ù…ÛŒ گیرند. چیزی Ú©Ù‡ مشابه آن در هیچ رسانه ملی خارجی دیده نمی شود! اینکار ظاهراً با این توجیه صورت Ù…ÛŒ پذیرد Ú©Ù‡ زبان انگلیسی، زبانی بین المللی است Ùˆ یا ممکن است مخاطبین ما غیر Ùارس زبان باشند، Ú©Ù‡ این هر دو دلیل، کاملا Ùˆ صد در صد غلط است، چرا Ú©Ù‡ اولاً بین المللی بودن زبان انگلیسی، ربطی به پخش برنامه برای Ùارس زبانان Ùˆ ایرانیان ندارد Ùˆ مربوط به پخش برنامه به این زبان، در شبکه هائی است Ú©Ù‡ مطلقاً مخاطب انگلیسی زبان را مد نظر دارند. دوماً مخاطب غیر Ùارس زبان، پای برنامه های شبکه ایرانی نمی نشیند Ú©Ù‡ اØیاناً ما بخواهیم در یک رسانۀ ملی رعایت Øال او را بکنیم!! این توجیهات صرÙاً Ù…ÛŒ تواند نوعی عقده گشائی برای مدیران Ú©Ù… سواد Ùˆ بیسواد Ùˆ بی اطلاع نسبت به مدیریت یک رسانۀ ملی باشد!
در نهایت، آنچه بنظر Ù…ÛŒ رسد Ú©Ù‡ باید به مدیریت رسانه ها گوشزد شود، اینستکه، مجریان برنامه های یک رسانۀ ملی، باید Øتماًاز میان، با سواد ترین اÙراد در Øوزۀ زبان Ùˆ ادبیات Ùارسی باشند، چرا Ú©Ù‡ آنها باید قادر باشند این زبان را بدون لهجه Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ با Ø´Ú©Ù„ صØÛŒØ Ø¨Ú©Ø§Ø± گیرند Ùˆ خود را موظ٠به رعایت قوانین در این Øوزه بدانند.
اول Ùروردین ماه هزار Ùˆ سیصد Ùˆ هشتاد Ùˆ هشت خورشیدی
www.maghalatemazdak.blogspot.com
-----
وظائ٠رسانۀ ملی در Øوزۀ زبان مشترک
Ùرهاد عرÙانی – مزدک
در تعری٠وظائ٠یک رسانۀ ملی، نکات بسیاری در نظر گرÙته شده Ùˆ برشمرده Ù…ÛŒ شود، Ú©Ù‡ از جملۀ مهمترین آنها مبØØ« Ùˆ یا بهتر بگوئیم Øوزۀ وظیÙÙ‡ رسانه، در نشر Ùرهنگ Ùˆ زبان مشترک، Ùˆ Øراست از اصالت Ùˆ تداوم آن است. از اینجهت Ú¯Ùتیم « از جملۀ مهمترین » Ú©Ù‡ بی توجهی به این نکته بسیار Øیاتی، ضربات جبران ناپذیری بر پیکر ÙˆØدت ملی، مناÙع ملی Ùˆ بنیانهای Ùرهنگی یک جامعه وارد Ù…ÛŒ آورد. درواقع عدم دقت در کارکرد Øیاتی رسانۀ ملی در این عرصه، راه را در جهت Ùروپاشی ملی Ùراهم آورده Ùˆ یک رکن از ارکان تداوم آموزش نسلها در کسب هویت مشخص را دچار تزلزل کرده Ùˆ در نهایت نابود Ù…ÛŒ سازد.
گروهی چنین Ù…ÛŒ اندیشند Ú©Ù‡ یک رسانۀ ملی، از جهت Ùرهنگی Ùˆ بخصوص زبانی، همچون کشکول یا آش شله قلمکاری است Ú©Ù‡ باید آینۀ انعکاس همۀ خرده Ùرهنگها، زبانها Ùˆ گویشها Ùˆ آداب Ùˆ سنن اجتماعی Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی، بدون توجه به خلوص، سلامت، درستی Ùˆ یا مدنی Ùˆ امروزی Ùˆ مطابق با استانداردهای پیشرÙت اجتماعی بودن آنها باشد. این جماعت، تصور درستی نسبت به عبارت « رسانه ملی» ندارند Ùˆ اغلب آن را با نمایشگاه معرÙÛŒ خرده Ùرهنگها یا موزهء Ùرهنگ بومی، اشتباه Ù…ÛŒ گیرند. متأسÙانه این تصور از بنیان غلط Ùˆ اشتباه، در دهۀ اخیر، بر مدیریت رسانۀ ملی Øاکم شده Ùˆ در همین مدت کوتاه، آنچنان ضرباتی به Ù…Ùاهیمی همچون هویت ملی، هویت مشترک Ùرهنگی Ùˆ زبانی، Ùˆ همچنین مناÙع دراز مدت ملی، از جهت تربیت Ùرزندان این آب Ùˆ خاک زده است Ú©Ù‡ اگر Ùکری برای آن نشود، در آینده ای نچندان دور، ÙˆØدت ملی را بگونه ای جدی مورد تهدید قرار خواهد داد.
پیش از اینکه بخواهیم تعریÙÛŒ از وظیÙÙ‡ Ùˆ یا وظائ٠رسانه ملی در این عرصه ارائه دهیم، لازم است به نکته ای مهم اشاره شود. این نکته آنستکه؛ باید توجه شود Ú©Ù‡ Øرکت بنیانی در ØÙظ Ùˆ Øراست Ùˆ انتقال Ùرهنگ ملی Ùˆ مشترک، جز از طریق ØÙظ Ùˆ Øراست Ùˆ انتقال درست Ùˆ صØÛŒØ Ø²Ø¨Ø§Ù† مشترک، میسر نیست! زبان مشترک Ùˆ ملی در هر کشوری، آن بنیان Ùˆ ستونی است Ú©Ù‡ تمامی جلوه های Ùرهنگی Ùˆ هویتی بر آن بنا Ù…ÛŒ شود. هر Ú†Ù‡ این بنیان، از مواد Ùˆ ترکیبات قدرتمندتری Ù¾ÛŒ ریزی شود، بنای Ùرهنگ ملی Ùˆ مشترک از شکوه Ùˆ استØکام Ùˆ تداوم بیشتری برخوردار خواهد شد.
رسانۀ ملی یعنی چه؟
رسانۀ ملی یعنی رسانه ای Ú©Ù‡ تلاش Ù…ÛŒ کند نماینده Ùˆ معر٠و اشاعه دهندۀ گزیده ترین نمادهای Ùرهنگی - زبانی Ùˆ اجتماعی یک ملت، با توجه به مناÙع ملی باشد! نکتۀ اساسی در این تعری٠عط٠به کاربرد واژۀ « ملت » Ùˆ نه اقوام Ùˆ Ùˆ طوای٠است! دقیقاً بر این اساس است Ú©Ù‡ رسانه «ملی » Ù…ÛŒ شود Ùˆ نه « قومی » Ùˆ تیره - طایÙÙ‡ ای Ùˆ کشکولی !!! Ùˆ دقیقاً بر همین اساس هم هست Ú©Ù‡ وظائ٠یک رسانۀ ملی را در Øوزۀ زبانی Ùˆ Ùرهنگی Ù…ÛŒ توان تدقیق کرد Ùˆ برشمرد.
« ملت » تشکیل شده است از شهروندان برابر Øقوق، Ú©Ù‡ بدون توجه به سابقۀ Ù…Øدودیتهای زیستی، اقلیمی، قومی، زبانی، مذهبی، نژادی Ùˆ سنن Ùˆ آداب، به یک اقلیم مشترک، Ùرهنگ مشترک Ùˆ زبان Ùˆ تاریخ مشترک Ù…ÛŒ اندیشد! Ùˆ سوابق تاریخی Ùˆ بین المللی نیز آنرا به رسمیت شناخته است. هم از اینروست Ú©Ù‡ هنگامیکه صØبت از ملی Ùˆ ملت Ù…ÛŒ شود، دیگر اجزاء Ù…Ø·Ø±Ø Ù†ÛŒØ³ØªØŒ بلکه کلیت Ù…Ø·Ø±Ø Ø§Ø³Øª! درست مانند آنکه وقتی Ù…ÛŒ گوئیم « آدم »، منظور یک دست Ùˆ یک پا Ùˆ دو چشم Ùˆ... بصورت مجزا نیست، بلکه منظور مجموعه ای از اجزاء است Ú©Ù‡ معر٠یک کلیت است. این کلیت بهیچوجه ناÙÛŒ ارزش اجزاء نیست بلکه بعکس! خواهان ØÙظ آن در جهت ارائه یک کلیت متکاملتر است.
هرگز شما نمی توانید مجموعه ای از قطعات را در یک جعبه Ùˆ یا یک کیسه بریزید Ùˆ روی آن بنویسید؛ ماشین، دوچرخه، چرخ گوشت!! یک پازل در صورتی معر٠یک تصویر خواهد بود Ú©Ù‡ بدقت Ùˆ هدÙمند در کنار هم چیده شود. یک Ùرد، یک قوم، یک طایÙه، یک گروه اجتماعی Ùˆ ... دقیقاً همان یک قطعه از یک پازل بنام ملت است. تنها در صورتی هویت ملی خواهد یاÙت Ú©Ù‡ در مجموعه ای از اشتراکات با دیگر قطعات قرار گیرد!
با توجه به آنچه آمد، ملت ایران، مجموعۀ اقوام ایرانی نیست! بلکه مجموعۀ اÙراد ایرانی است. اÙرادی Ú©Ù‡ در درجه اول متعلق به سرزمینی بنام ایران با مرزهای تاریخی مشخص هستند Ú©Ù‡ دست Ú©Ù… از زمان انتشار منشور Øقوق بشر کورش بزرگ تا تدوین شاهنامه Ùردوسی Ùˆ تا امروز، در این مرزها زندگی Ù…ÛŒ کنند، دارای زبانی مشترک برای Ùهم یکدیگر هستند، یک ادبیات Ùˆ Ùرهنگ شناخته شدۀ بین المللی را خلق کرده اند Ùˆ از مجموعهای از سنن Ùˆ آداب Ú©Ù… Ùˆ بیش مشترک پیروی کرده Ùˆ Ù…ÛŒ کنند. Øال ممکن است این اÙراد، در گروهبندی های قومی Ùˆ نژادی Ùˆ زبانی Ùˆ در اقلیمهای مشخص نیز زندگی کنند، اما آنچه به آنها هویت Ùˆ تشخص ملی! Ù…ÛŒ دهد Ùˆ از آنها یک ملت Ù…ÛŒ سازد، همان شهروندی آنان از گذر وجود تاریخی سرزمینی بنام ایران است!
بنابر این وظائ٠تعری٠شده برای یک رسانۀ ملی، دقیقاً عط٠به این هویت مشترک تاریخی است، نه هویت ملی و بومی و قومی!
اکنون تلاش Ù…ÛŒ نمائیم تا عناوین چنین وظائÙÛŒ را بر شمریم؛
1 – اولین Ùˆ مهمترین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، انتقال زبان مشترک Ùˆ ملی ( زبان Ùارسی ) به مخاطبان، در عالیترین Ø´Ú©Ù„ ممکن به جهت دستوری، واژگانی Ùˆ تلÙظ است. به زبان دیگر، تمامی مجریان چنین رسانه ای موظÙند، Ú©Ù‡ بدون توجه به پیشینه ای Ú©Ù‡ از نظر Ø³Ø·Ø Ø³ÙˆØ§Ø¯ØŒ رشتۀ تØصیلی، وابستگی قومی Ùˆ زبانی Ùˆ گویشی Ùˆ لهجه دارند، وقتی در مقام مجری برنامه های رسانۀ ملی در برابر دوربین قرار Ù…ÛŒ گیرند، مآمور اجرا Ùˆ انتقال صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ùتار Ùˆ نوشتار زبان Ùارسی از منظر دستوری، واژگانی Ùˆ لهجه باشند!
مجریان برنامه های تلویزیونی Ùˆ رادیوئی ØÙ‚ ندارند بنابر صلاØدید خویش، جملات را بگونۀ دلخواه ( از منظر دستوری ) بکار گیرند! آنها ØÙ‚ ندارند تلÙظی غیر از تلÙظ درست واژگان در زبان اصلی ( لهجۀ مادر Ùˆ اصلی زبان Ùارسی Ùˆ در اینجا لهجۀ تهرانی مد نظر است) را ادا نمایند، چرا Ú©Ù‡ لهجهء تهرانی، نزدیکترین Ø´Ú©Ù„ Ú¯Ùتار زبان Ùارسی به زبان نوشتار است. آنها ØÙ‚ ندارند واژگان Ùارسی را با لهجۀ عربی، ترکی، انگلیسی Ùˆ یا گویشهای Ù…ØÙ„ÛŒ بکار ببرند!
جدا از اینکه مجریان، مأمور اجرای Ú†Ù‡ برنامه ای هستند ( سیاسی، ادبی Ùˆ Ùرهنگی، ورزشی، تاریخی، ...) ØÙ‚ ندارند با توجیه عادی بودن استÙادۀ عامیانه از واژگان Ùˆ یا تلÙظ خاصی، به ترویج غلط Ùˆ ناصØÛŒØ ÙˆØ§Ú˜Ú¯Ø§Ù† Ùˆ بیان جملات بپردازند. آنها، تنها موظÙند بعنوان مأمور انتقال صØÛŒØ Ø²Ø¨Ø§Ù† عمل نمایند!
در اینجا بنظر Ù…ÛŒ رسد توضیØÛŒ در رابطه با لهجۀ مادر در زبان Ùارسی لازم است داده شود؛
همانگونه Ú©Ù‡ Ù…ÛŒ دانید در تمامی کشورهای جهان Ùˆ در بین همهۀ ملتها، از منظر بکارگیری زبان مشترک، لهجه Ùˆ گویش منطقۀ پایتخت، بعنوان گویش Ùˆ لهجۀ مسلط شناخته Ù…ÛŒ شود. علت هم روشن است؛ نظر به اینکه پایتخت، مکان اصلی در تصمیم گیریها، سیاست گزاریها Ùˆ نشر Ùˆ گسترش رسانه ها در اشکال دیداری، نوشتاری Ùˆ شنیداری است، بنا بر این در همهء کشورها بطور معمول، زبان Ùˆ گویش بکار گرÙته شده در پایتخت از Ø³Ø·Ø Ø¨Ø§Ù„Ø§ØªØ±ØŒ کاملتر Ùˆ Ø´Ú©Ù„ یاÙته تری برخوردار است. پیشینۀ پایتخت از منظر تعداد باسوادان Ùˆ مبادلات زبانی Ùˆ Ùرهنگی Ùˆ رسانه ای Ùˆ ارائÙÙÛ€ نزدیکترین گویش به زبان نوشتاری نیز، ادعای Ùوق را تقویت Ù…ÛŒ کند.
بعنوان نمونه، اگر مثلأ « واژۀ » Ù…ÛŒ دانم را یک مجری تلویزیون بخواهد بکار گیرد، مجاز نیست آن را بصورت Ù…ÙدÙنم ØŒ Ù…ÙدÙنم، Ù…ÛŒ دانÙÙ…ØŒ Ù…ÛŒ دانیم، ذانم Ùˆ ... بکار ببرد! او موظ٠است این واژه را در زبان نوشتار بصورت ( Ù…ÛŒ دانم ) Ùˆ در زبان Ú¯Ùتار بصورت ( Ù…ÛŒ دÙونم) بکار گیرد، Ú©Ù‡ همان بکارگیری این واژه در لهجۀ مادر، یعنی لهجۀ تهرانی است. دقت کنید Ú©Ù‡ در اینجا، مخاطب ما، مجری برنامه های یک رسانهء همگانی است، نه مردم Ú©ÙˆÚ†Ù‡ Ùˆ بازار Ú©Ù‡ طبیعتأ ممکن است اهل مناطق مختل٠باشند Ùˆ با گویشها Ùˆ زبانهای متÙاوت. آنها مجازند Ú©Ù‡ به هر گونه Ú©Ù‡ خود Ù…ÛŒ خواهند صØبت کنند، اما یک مجری رسانۀ ملی! موظ٠است Ú©Ù‡ زبان را در عالی ترین Ùˆ صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ø´Ú©Ù„ ممکن بکار گیرد، نه آنگونه Ú©Ù‡ خود Ù…ÛŒ خواهد Ùˆ یا Ù…ÛŒ تواند!!!
2- دومین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، گزینش Ùˆ اشاعۀ مترقی ترین، زیباترین Ùˆ صØÛŒØ ØªØ±ÛŒÙ† Ùˆ عقلائی ترین سنن ادبی Ùˆ Ùرهنگی مربوط به زبان مشترک ( زبان Ùارسی ) در درجۀ اول است! یک رسانۀ ملی با یک رسانۀ Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی تÙاوت دارد. یک رسانۀ ملی وظیÙÙ‡ ندارد Ùˆ یا Øداقل برای آن در اولویت نیست Ú©Ù‡ به خرده Ùرهنگها Ùˆ گویشها Ùˆ زبانهای Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ نشر Ùˆ گسترش آنها بپردازد . این وظیÙÙ‡ برعهدۀ رسانه های Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی است، نه رسانۀ ملی!!! بعنوان مثال دیده Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ رسانۀ ملی ( در Øوزۀ ایران Ùˆ یا شبکه های وابستۀ بین المللی – جام جم ) بطور مداوم به گویشها Ùˆ زبانهای Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ پخش موسیقی بومی Ù…ÛŒ پردازد، بگونه ای Ú©Ù‡ از ده آهنگ پخش شده در Ø·ÛŒ بیست Ùˆ چهار ساعت برنامه های صدا Ùˆ سیما، Ù‡Ùت یا هشت ترانه Ùˆ آواز با گویش Ùˆ زبان Ù…ØÙ„ÛŒ است!! آنگونه Ú©Ù‡ مخاطب بواقع دچار سر در Ú¯Ù…ÛŒ میشود Ú©Ù‡ با چگونه رسانه ای روبروست؟ یک رسانۀ Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ بومی؟ یک رسانۀ ترک زبان؟ کرد زبان؟ عربی زبان؟ یا کشکولی از همۀ اینها!! بجز آنچه بواقع باید باشد، یعنی رسانه ای Ú©Ù‡ معر٠زبان Ùˆ موسیقی Ùˆ Ùرهنگ مشترک ( به زبان Ùارسی ) است! تو گوئی این دستگاه رسانۀ ملی، مجمع الجزایری است با Øاکمان متÙاوت Ùˆ سیاستهای مختل٠که هر کدام سیاست خود را پیش Ù…ÛŒ برند...
3 – سومین وظیÙÛ€ یک رسانۀ ملی، دÙاع از خط مشترک ( خط Ùارسی در برنامه های دیداری Ùˆ نوشتاری ) Ùˆ ترویج این خط در Ø´Ú©Ù„ صØÛŒØ Ø¢Ù† Ùˆ مطابق با دیدگاههای Ùرهنگستان زبان Ùˆ ادب Ùارسی Ùˆ اساتید این رشته در دانشکده های ادبیات کشور است. این واقعاً غیر قابل توجیه است Ú©Ù‡ در یک رسانۀ ملی، دائماً Ùˆ بشکل بیمار گونه ای، خطوط غیر Ùارسی Ùˆ بخصوص ( لاتین ) در معرض دید مخاطب ایرانی قرار گیرد، همانگونه Ú©Ù‡ مخاطب یک رسانۀ ملی به زبان Ùارسی، طبیعتاً Ùارس زبانان هستند، بنا بر این خطی هم Ú©Ù‡ باید مورد استÙاده قرار گیرد باید خط Ùارسی باشد! در Øالیکه همگان شاهدند Ú©Ù‡ در سیمای ملی ایران؟! ØŒ بطور دائم Ùˆ گسترده، جملات، واژه ها Ùˆ خطوط Ùˆ علائم انگلیسی ( Ùˆ گاهی زبانهای دیگر ) در معرض دید قرار Ù…ÛŒ گیرند. چیزی Ú©Ù‡ مشابه آن در هیچ رسانه ملی خارجی دیده نمی شود! اینکار ظاهراً با این توجیه صورت Ù…ÛŒ پذیرد Ú©Ù‡ زبان انگلیسی، زبانی بین المللی است Ùˆ یا ممکن است مخاطبین ما غیر Ùارس زبان باشند، Ú©Ù‡ این هر دو دلیل، کاملا Ùˆ صد در صد غلط است، چرا Ú©Ù‡ اولاً بین المللی بودن زبان انگلیسی، ربطی به پخش برنامه برای Ùارس زبانان Ùˆ ایرانیان ندارد Ùˆ مربوط به پخش برنامه به این زبان، در شبکه هائی است Ú©Ù‡ مطلقاً مخاطب انگلیسی زبان را مد نظر دارند. دوماً مخاطب غیر Ùارس زبان، پای برنامه های شبکه ایرانی نمی نشیند Ú©Ù‡ اØیاناً ما بخواهیم در یک رسانۀ ملی رعایت Øال او را بکنیم!! این توجیهات صرÙاً Ù…ÛŒ تواند نوعی عقده گشائی برای مدیران Ú©Ù… سواد Ùˆ بیسواد Ùˆ بی اطلاع نسبت به مدیریت یک رسانۀ ملی باشد!
در نهایت، آنچه بنظر Ù…ÛŒ رسد Ú©Ù‡ باید به مدیریت رسانه ها گوشزد شود، اینستکه، مجریان برنامه های یک رسانۀ ملی، باید Øتماًاز میان، با سواد ترین اÙراد در Øوزۀ زبان Ùˆ ادبیات Ùارسی باشند، چرا Ú©Ù‡ آنها باید قادر باشند این زبان را بدون لهجه Ù…ØÙ„ÛŒ Ùˆ با Ø´Ú©Ù„ صØÛŒØ Ø¨Ú©Ø§Ø± گیرند Ùˆ خود را موظ٠به رعایت قوانین در این Øوزه بدانند.
اول Ùروردین ماه هزار Ùˆ سیصد Ùˆ هشتاد Ùˆ هشت خورشیدی
www.maghalatemazdak.blogspot.com
Ù…Øسن پوراسماعیل نوشت
همشهر خوب
منتظرتان
هستم
نقد یادتان نرود
بدرود