علی امینی نجÙÛŒ/سیمون دو بووار، Ùیلسو٠رهایی زنان
دو بوار به زنان می‌آموزد که برای رسیدن به آزادی، باید نخست به استقلال دست یابند و به ویژه از نظر اقتصادی بر پای خود بایستند
علی امینی نجÙÛŒ
سیمون دو بووار، Ùیلسو٠رهایی زنان
سیمون دو بووار Ùیلسو٠و نویسنده نامدار Ùرانسوی، صد سال پیش به دنیا آمد. او را مهم ترین زن روشنÙکر قرن بیستم دانسته اند Ú©Ù‡ نه تنها در ÙلسÙÙ‡ Ùˆ ادبیات، بلکه در مبارزات اجتماعی زنان نیز جایگاهی بلند دارد.
در زمانه ای Ú©Ù‡ جامعه برای زنان، مرزهای Ù…Øدود Ùˆ معینی Ù…ÛŒ شناخت، سیمون دو بووار یکی از نخستین زنانی بود Ú©Ù‡ در زندگی، تØصیلات Ùˆ Ùعالیت اجتماعی، از آغاز همپای مردان پیش رÙت، نه برای آنکه هویتی مردانه بگیرد یا بندهای اجتماعی را سبکسرانه درهم بشکند، بل برای آنکه به زن هویتی تازه Ùˆ مستقل بدهد.
بیش از پنجاه سال Ùعالیت نظری Ùˆ عملی او معطو٠به این امر بود Ú©Ù‡ زنان را در یاÙتن هویتی مستقل در مقابله با دنیای مردسالار یاری دهد.
خودآگاهی و استقلال
سیمون دو بووار روز نهم ژانویه Û±Û¹Û°Û¸ در خانواده ای باÙرهنگ اما سخت Ù…ØاÙظه‌کار در پاریس به دنیا آمد. از هشت سالگی علاقه ای پرشور به کتاب‌خوانی پیدا کرد. ادبیات مانند سپری به او Ú©Ù…Ú© کرد تا در برابر Ùشار هنجارهای رایج Ùˆ مسلط پایداری کند.
از سال Û±Û¹Û²Ûµ تØصیلات دانشگاهی را نخست در رشته ریاضیات Ùˆ سپس در رشته ÙلسÙÙ‡ شروع کرد. با استعدادی شگر٠و پشتکاری Ùراوان، از دانشگاه با نمره عالی Ùارغ التØصیل شد Ùˆ بلاÙاصله به کار معلمی پرداخت تا از Ú©Ù…Ú© مالی خانواده بی‌نیاز باشد. در آثار بعدی خود بارها به زنان می‌آموزد Ú©Ù‡ برای رسیدن به آزادی، باید نخست به استقلال دست یابند Ùˆ به ویژه از نظر اقتصادی بر پای خود بایستند.
در سال Û±Û¹Û²Û¹ در کلاس‌ها Ùˆ Ù…ØاÙÙ„ ÙلسÙی، با ژان پل سارتر آشنا شد Ùˆ تا آخر عمر یار Ùˆ یاور او باقی ماند. آنها رابطه ای پایدار برقرار کردند، Ú©Ù‡ در عین ÙˆÙاداری Ùˆ اØترام متقابل بر استقلال استوار بود. دو چهره بعدی جامعه روشنÙکری Ùرانسه، در کنار کار آموزگاری، به آموزش Ùˆ مطالعات ÙلسÙÛŒ ادامه دادند.
در سال ۱۹۳۱ سارتر به او پیشنهاد ازدواج داد، اما سیمون دو بووار با این استدلال که ازدواج را "نهادی بورژوایی و دخالت ناموجه دولت در زندگی خصوصی شهروندان" می‌داند، تقاضای او را رد کرد.
Ù…Øرومیت او از کار تدریس با انتشار اولین رمانش به نام "میهمان" مصاد٠شد Ùˆ او را مصمم کرد Ú©Ù‡ به عنوان نویسنده ای ØرÙÙ‡ ای به کار Ùˆ زندگی ادامه دهد.
در سال Û±Û¹Û´Ûµ اندکی پس از پایان جنگ، رمان "خون دیگران" منتشر شد، Ú©Ù‡ اثری سیاسی به Øساب Ù…ÛŒ آید. ضرورت اخلاقی مقاومت در برابر زور Ùˆ تجاوزگری درونمایه اصلی داستان است. دغدغه های دوران جنگ Ùˆ بØران اجتماعی، رابطه آزادی Ùرد با تعلقات ایدئولوژیک Ùˆ درگیری سیاسی در رمان بازتاب یاÙته است.
بر اساس این داستان کلود شابرول سینماگر Ùرانسوی در سال Û±Û¹Û¸Û´ Ùیلمی ساخت Ú©Ù‡ جودی Ùاستر نقش اصلی آن را ایÙا کرده است.
سیمون دو بووار در سالهای پس از جنگ از همکاران پایدار نشریه "له تان مدرن" شد. نشریه مهمی Ú©Ù‡ توسط سارتر پایه‌گذاری شده بود Ùˆ جدی‌ترین بØث‌های ÙلسÙÛŒ Ùˆ ادبی دوران را منتشر می‌کرد. بسیاری از مقالات ادبی Ùˆ رساله‌های ÙلسÙÛŒ سیمون دو بووار برای نخستین بار در همین نشریه به چاپ رسید.
او Ú©Ù‡ در کنار ÙیلسوÙانی مانند سارتر، مرلوپونتی Ùˆ آلبر کامو به مکتب اگزیستانسیالیسم گرایش یاÙته بود، در چند مقاله برداشت خود را از Ù…Ùاهیمی مانند اختیار، ضرورت Ùˆ تعهد اخلاقی ØªØ´Ø±ÛŒØ Ú©Ø±Ø¯.
سیمون دو بووار از جمله ØªÙˆØ¶ÛŒØ Ù…ÛŒâ€ŒØ¯Ù‡Ø¯ Ú©Ù‡ انسان در هر شرایطی می‌تواند آزادی خود را Ù…Øقق سازد، منتها این "اختیار" بهایی دارد Ú©Ù‡ انسان آگاه Ùˆ امروزی باید برای پرداختن آن آماده باشد. خود او نمونه راستین این دیدگاه بود. همواره آزاد Ùˆ مستقل زیست Ùˆ با شهامت Ùˆ استواری نشان داد Ú©Ù‡ آماده است مسئولیت انتخاب خود را به عهده بگیرد.
'همه می میرند'
در سال Û±Û¹Û´Û¶ رمان "همه Ù…ÛŒ میرند" منتشر شد Ùˆ بیش از پیش بر اعتبار ادبی او اÙزود. رمان بر زمینه ای تاریخی مسائل عام بشری را Ø·Ø±Ø Ù…ÛŒâ€ŒÚ©Ù†Ø¯.
در سال Û±Û¹Û´Û¹ کتاب "جنس دوم" منتشر شد. با این اثر سیمون دو بووار Ú©Ù‡ تا کنون علاقه ویژه ای به قلمرو مسائل زنان نشان نداده بود، ناگهان در جبهه مقدم جنبش Ùمینیستی قرار گرÙت. کتاب جنجال Ùراوان برانگیخت. از راست Ùˆ Ú†Ù¾ به آن Øمله کردند، اما کتاب در عین Øال خوانندگان بسیار یاÙت، در جامعه Ù†Ùوذ کرد Ùˆ تا امروز به مثابه مهمترین سند جنبش Ùمینیستی باقی ماند. هرچند نویسنده همواره Ùاصله خود را با این جنبش ØÙظ کرده بود.
در سال Û±Û¹ÛµÛ´ جنگ الجزایر در گرÙت. سیمون دو بووار در کنار روشنÙکران Ú†Ù¾ گرای Ùرانسه از منتقدان جدی جنگ شد.
در همین سال جایزه معتبر گنکور را برای رمان "ماندرن‌ها" برنده شد. تصویری عمیق Ùˆ تأمل‌انگیز از زندگی سیاسی روشنÙکران، با گزارشی ژرÙ‌بینانه از بن‌بست‌های روØÛŒ Ùˆ معضلات اخلاقی آنها.
انتشار خاطرات
در سال Û±Û¹ÛµÛ¸ اولین جلد از خاطرات چهار جلدی او منتشر شد، به عنوان "خاطرات دختری وظیÙÙ‡ شناس". سیمون دو بووار در نخستین جلد از کودکی راØت Ùˆ شاد خود در آغوش خانواده‌ای سخن می‌گوید Ú©Ù‡ در ازای امنیت Ùˆ آرامش، قصد دارد Ùردیت آزاد او را تاراج کند.
در جلدهای بعدی کتاب Ú©Ù‡ در سال‌های بعد منتشر شد، سیمون دو بووار از رشد Ùکری Ùˆ تعهدات اجتماعی خود می‌گوید، از موقعیت Ùˆ مسئولیت خود به عنوان نویسنده، رابطه اش با سارتر؛ Ùˆ در جلد چهارم به سال های پرماجرای Û±Û¹Û¶Û° Ù…ÛŒ پردازد.
سیمون دو بووار در سال۱۹۶۰ به کارزار دÙاع از جمیله بوپاشا پیوست، زن جوان الجزایری Ú©Ù‡ به خاطر مبارزه در صÙو٠جبهه رهایی بخش الجزایر توسط ارتش Ùرانسه دستگیر Ùˆ شکنجه شده بود.
در سال Û±Û¹Û¶Û³ مادر خود را از دست داد. او Ú©Ù‡ شاهد رنج مادر در سال های پیری Ùˆ بیماری بود، در سوگ او با عطوÙت Ùˆ Øساسیتی Ùوق العاده کتاب "مرگ آرام" را نوشت.
در سال Û±Û¹Û¶Û· مجموعه داستانی به نام "وانهاده" منتشر کرد، روایت زنانی Ú©Ù‡ در متن جامعه مردسالار از هویت خود دÙاع Ù…ÛŒ کنند. در همین سال به دادگاه بین المللی راسل برای رسیدگی به جنایات جنگی ایالات متØده در ویتنام پیوست.
در سال Û±Û¹Û·Û° کتاب عمیق Ùˆ زیبای "پیری" (سالخوردگی) را منتشر کرد، تأملاتی ÙلسÙی، اجتماعی Ùˆ انسانی در واپسین مرØله زندگی آدمی.
از اوایل دهه Û±Û¹Û·Û° سیمون دو بووار Ú©Ù‡ تا این زمان با جنبش رهایی زنان پیوند مستقیم نداشت، بیش از پیش در جنبش دÙاع از Øقوق زنان Ùعال شد. در سال Û±Û¹Û·Û± در کنار هزاران Ùرانسوی سندی را امضا کرد تØت عنوان "من سقط جنین کرده ام!" آنها به جنگ با قوانین کهن جامعه رÙتند. با ادامه مبارزات این جنبش بود Ú©Ù‡ سرانجام در سال Û±Û¹Û·Û´ سقط جنین در Ùرانسه قانونی شد.
در سال Û±Û¹Û¸Û° سارتر درگذشت Ùˆ اندکی بعد دوبووار کتاب "مراسم خداØاÙظی" را در بزرگداشت یار Ùˆ همراه زندگی خود منتشر کرد.
سیمون دو بووار در ۱۴ آوریل ۱۹۸۶ در ۷۸ سالگی در پاریس درگذشت و در گورستان مون پارناس در کنار سارتر به خاک سپرده شد. پس از مرگ چند مجموعه از یادداشت ها، خاطرات و نامه های عاشقانه او منتشر شد.
سنگ بنای جنبش رهایی زنان
سیمون دو بووار داستان ها، روایت ها، نقدها و مقالات بسیاری نوشته است، اما امروزه بیش از هر چیز به عنوان نویسنده کتاب "جنس دوم" شهرت و اهمیت دارد.
کتاب پس از انتشار Ùˆ تا امروز بØØ« انگیز Ùˆ جدل آمیز باقی ماند، اما همچنان به عنوان بنیادی ترین کتاب در کاوش موقعیت زنان Ùˆ اثری کلیدی در مطالعات Ùمینیستی اهمیت خود را ØÙظ کرد.
این دیدگاه در پیشینه ÙلسÙÛŒ نظریات سیمون دو بووار Ùˆ بینش اگزیستانسیالیستی او ریشه دارد Ú©Ù‡ به طبیعت یا سرشتی معین برای انسان باور ندارد. زن نیز به عنوان موجودی انسانی نمی تواند سرشتی خاص داشته باشد. او بنا به هستی خود به سادگی خواهان شادی Ùˆ آزادی است. مایل است توانایی‌های Ùکری Ùˆ روØÛŒ خود را Ø´Ú©ÙˆÙا کند Ùˆ به نیازهای جسمی Ùˆ روØÛŒ خود پاسخ بگوید، اما جامعه تمام این توانایی ها را از او Ù…ÛŒ گیرد Ùˆ از او موجودی تابع یا وابسته Ù…ÛŒ سازد. چرا؟
در خانواده، بار اصلی بر دوش اوست، اما مرد است که رئیس و سرپرست خانواده شناخته می شود. جامعه وانمود می کند که این هنجارها و قراردادها، به سود زن و رشد جامعه است، اما در واقع نقشی جز آن ندارند که سیادت مردان را تأمین و استوار کنند.
سیمون دو بووار در جریان مطالعات خود به این نکته رسیده بود Ú©Ù‡ Øتی در اندیشه ÙلسÙی، زن جایگاهی پست تر Ùˆ Ùروتر از مردان دارد. در تعری٠هستی یا ذات انسانی (Ú©Ù‡ بهرØال مورد تردید است) همواره هستی مردان منظور بوده، Ùˆ Øتی آنجا Ú©Ù‡ از علایق Ùˆ سلایق زن سخن رÙته، باز همه چیز از دیدگاهی مردانه بیان شده است.
سیمون دو بووار از این نقطه عزیمت ÙلسÙی، به Ø·Ø±Ø Ù¾Ø±Ø³Ø´â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ بنیادین Ù…ÛŒ رسد Ú©Ù‡ اهمیت سیاسی Ùˆ اجتماعی دارند: زن چیست؟ چگونه مرد به سوژه واقعی Ùرهنگ بدل شد Ùˆ زن را به Øاشیه راند؟ زن از کجا Ùˆ چگونه به مرتبه دوم نزول کرد Ùˆ به "دیگری" بدل شد؟ سیادت مردان از کجا Ùˆ چگونه Ø´Ú©Ù„ گرÙت؟ ساختارهای مردسالار چگونه پدید آمدند Ùˆ چرا چنین سخت جان هستند؟ سازندگان این Ùرهنگ Ú©Ù‡ بوده Ùˆ چرا آن را چنین ساخته اند؟ مکانیسم ستم بر زنان را چگونه Ù…ÛŒ توان تغییر داد؟
برای پاسخ به این پرسش ها سیمون دو بووار پروژه ای بزرگ Ø·Ø±Ø Ú©Ø±Ø¯ Ú©Ù‡ هد٠آن کاوش وضعیت زن در تمام ابعاد اجتماعی Ùˆ Ùرهنگی آن است. او برای مطالعه گسترده خود تمام زوایای Ùرهنگ بشری را Ù…ÛŒ کاود. مرده ریگ بشر را در بستر تاریخ، از منظر علوم انسانی Ùˆ تا جامعه معاصر Ù¾ÛŒ Ù…ÛŒ گیرد. در سیر اندیشه بشری، از اسطوره های کهن تا ادبیات مدرن، همواره جهان بینی مردسالار مسلط بوده است. اکثریت مطلق هنجارهای اجتماعی Ùˆ پدیدارهای Ùرهنگی در توجیه نابرابری زنان Ùˆ مردان سهم داشته اند. در سیر تاریخ Øضور زن تقریبا به Ú©Ù„ نادیده گرÙته شده است. تاریخ را مردان، از دید مردان Ùˆ برای مردان تدوین کرده اند. در بسیاری از اسناد مهم Ùرهنگی Ùˆ Øتی در نوشته های پیشرو دنیای مدرن رگه هایی از بینش زن ستیز وجود دارد.
"جنس دوم" دلیرانه به نقد ساختارهای اجتماعی پرداخت Ùˆ از Ù…Ùاهیمی مانند تعهد کورکورانه به زندگی زناشویی یا ÙˆÙاداری یکجانبه به همسر Ùˆ یا Ùداکاری در راه خانواده، تقدس زدایی کرد.
کتاب "جنس دوم" تصÙیه Øسابی رادیکال Ùˆ سازش ناپذیر با تمام باورها Ùˆ پیش داوری هایی است Ú©Ù‡ در طول قرون Ø´Ú©Ù„ گرÙته Ùˆ هد٠آن توجیه سلطه Ùˆ سیادت مردان بوده است. کتاب اÙسانه برتری مردان را برای همیشه باطل کرد.
مبارزه زنان در راه برابری از آغاز قرن بیستم آغاز شده بود، اما این جنبش تا پیش از "جنس دوم" از یک شالوده نظری استوار Ù…Øروم بود، Ùˆ این کتاب دست‌کم در مقطعی مهم از مبارزات زنان، تا Øد زیادی این نقش را ایÙا کرد.
تمام مداÙعان ساختارهای کهن، از کلیسا گرÙته تا Ù…ØاÙÙ„ Ù…ØاÙظه کار، با کتاب "جنس دوم" دشمن شدند Ùˆ به نویسنده آن Øمله کردند. در سال های بعد Ùˆ با رشد تئوری Ùمینیستی، کتاب از سوی برخی از سخنگویان جنبش Ùمینیستی نیز مورد انتقاد قرار گرÙت. اما Øتی منتقدان پذیرÙتند Ú©Ù‡ هیچ کتابی تا این Øد برای جنبش زنان مهم نبوده است. Ùˆ به همان اندازه مهم Ùˆ آموختنی، زندگی خود سیمون دو بووار بود، Ú©Ù‡ با ÙˆÙاداری به اندیشه ها Ùˆ آرمان هایش، همیشه همان گونه زیست Ú©Ù‡ خود خواسته بود.
---
bbc