اشاره: امسال خانه ادبیات افغانستان نتوانست پنجمین جشن واره «قند پارسی» را که به شعر و داستان جوان افغانستان می پرداخت، در ایران برگزار کند. به جز آن، انتشار مجله ادبی این نهاد غیردولتی به نام «فرخار» یک سالی است که متوقف شده است. بازگشت سید محمدضیا قاسمی، دبیر خانه ادبیات به افغانستان نیز شایبه بی سرنوشت رها شدن فعالیت های این نهاد ادبی را در ایران تداعی می کرد.

این دغدغه ها سبب شد در در گفتوگویی با محمدسرور رجایی، مدیر اجرایی خانه ادبیات افغانستان در ایران، از چندوچون تلاشهای خانه ادبیات در یک سال گذشته و نیز برنامه های آینده آن جویا شویم. رجایی در گفتوگویی که در پی میآید، با توضیح دلایل تعطیلی جشنواره «قند پارسی» و «فرخار»، از برنامه هایی سخن گفت که هم اکنون این خانه ادبیات در ایران برگزار می کند و نویدهایی نیز برای تداوم فعالیت ادبی این نهاد فرهنگی در ایران و افغانستان داد.

*به عنوان مدير اجرايي خانه ادبیات افغانستان در ایران، برنامه های پیش روی خانه ادبیات را تشریح فرمایید.

همان گونه كه همه مي دانند، خانه ادبيات افغانستان، يك نهاد غير دولتي است وهمواره برنامه هايش را به دور از مسايل سياسي برابر با خواست هاي ملي و فرهنگي مردم افغانستان دنبال كرده و مي كند . با اين هدف سعي ما بر اين است كه زمينه اي را فراهم سازيم كه مردم هر سه كشور فارسي زبان افغانستان، ايران و تاجيكستان بيشتر از پيش از هم ديگر شناخت پيدا کنند. در اين راستا، برنامه هاي جلسه نقد و بررسي شعر شاعران جوان هر هفته در مركز آفرينش هاي ادبي حوزه هنري برگزار مي شود و در هفته پاياني هر ماه نيز مجموعه شعر يا مجموعه داستان شاعران و نويسندگان افغان با حضور منتقدان ايراني و افغان بررسي مي شود. در ضمن برنامه هاي فرهنگي ـ هنري را در دستور كار داريم كه بهتر است بعد از اجرايي شدنش درباره اش حرف بزنيم . البته در نخستین برنامه از این سری برنامه ها، خانه ادبيات افغانستان در جمعه 14 جدی (دی) برنامه اي دارد با نام «روايت همدلي» با همكاري فرهنگ سراي آفتاب در باقرآباد شهرري كه اولين برنامه مشترك مهاجران افغان در اين منطقه مهاجر پذير تهران است. هم چنین قرار است شب شعر افغانستان را در تهران با همكاري يكي از مراكز فعال ادبي تهران برگزار کنیم. در اين مورد، با استادان و شاعران داخل و خارج هم فكري شده است و اميدواريم به مرحله اجرا برسد. در اين جا مي خواهم اين خبر را هم بگويم و شما هم منتظر باشيد كه خانه ادبيات افغانستان، عيدي مناسبي پيش از فرا رسيدن سال نو خورشيدي 1387 به اهالي فرهنگ و ادب افغانستان و فارسي زبانان منطقه پیش کش خواهد كرد .

*اين عيدي چه مي تواند باشد ؟

اجازه دهيد بعد درباره اش حرف بزنيم؛ اگر بگويم كه عيدي سال نو نمي شود .

*چرا پنجمین جشن واره قند پارسی امسال برگزار نشد؟

خانه ادبيات افغانستان افتخار دارد كه با تمام مشكلات و نبود امكانات، چهار دوره جشن واره ادبي قند پارسي را برگزار كرد. دوستان ما خوب مي دانند كه جشن واره قند پارسي به يك جريان ادبي قابل اعتنا براي تمام شاعران ونويسندگان جوان افغانستان تبديل شده بود. با توجه به وعده هاي مسؤولان دولتي افغانستان وعلاقهمندي اعضاي خانه ادبيات، دوست داشتيم اين جريان به راه افتاده، در داخل افغانستان راهش را بپيمايد . بازگشت دبير خانه ادبيات افغانستان، سيد محمد ضيا قاسمي هم در راستاي اين هدف بود .اگر چه خبرهاي خوش آيندي از كابل براي ما و فعاليت هاي فرهنگي خانه ادبيات در ماه هاي آينده به گوش مي رسد، ولي اين نگراني را هم ايجاد كرده كه نكند مسؤولان فرهنگي دولت ما وعده هاي شان را از ياد برده با شند . ما دوست داشتيم كه پنجمين دوره اين جشن واره را در كابل بر گزار كنيم، ولي بنا بر مشكلاتي ميسر نشد. به عنوان مدير اجرايي اين خانه، اين اميدواري را دارم كه در سال آينده، خانه ادبيات افغانستان، پذيراي شاعران و نويسندگان جوان افغانستان در شهر كابل خواهد بود . آن روز دور نيست كه ما بعد از اين همه پريشاني، آوارگي و كابل پر از غبار و بوي باروت و دود، كابل پر از شعر داشته باشيم .

*آیا برای ادامه انتشار مجله وزين فرخار چاره ای اندیشیده اید؟

تاکنون سه شماره از مجله فرخار در ايران منتشر شده است. در رایزنی با دوستان و آقاي قاسمي در كابل به این نتیجه رسیده ایم که اگر اتفاق خاصی پيش نيايد، فرخار را به زودي دوباره منتشر کنیم، با اين تفاوت كه اين بار از كابل به جمع مطبوعات مي پيوندد. بدون شك، نفس كشيدن در فضاي كابل براي فرخار و علاقه مندان فرخار دل انگيز خواهد بود .

*این گونه به نظر می رسد که فعالیت های خانه ادبیات در برگزاری نشست های هفتگی شعر و داستان خوانی محدود شده است. آیا این موضوع را می پذیرید؟

نشست هفتگي ما از فعاليت هاي ريشه دار خانه ادبيات است . حتي زماني كه خانه ادبيات تشكيل نشده بود، نشست هاي هفتگي ما برقرار بود . تشكيل خانه و فعاليت هايش سبب شد كه ما منظم تر ازپيش به فعاليت هاي ادبي و هنري خود بپردازيم . من با حرف شما موافق نيستم. ما در كنار نشست هاي هفتگي خود برنامه هاي ديگري هم داريم و برنامه هایي هم داشتيم كه با همكاري تشكل هاي فرهنگي ديگر مهاجران اجرا كرديم ؛ نشست نقد و بررسي ادبيات افغانستان و برنامه روايت هم دلي كه هفته ديگر برگزار مي شود، از كار هاي اين خانه است كه به کوشش تمام اعضا فراهم شده است . اين فعاليت ها براي معرفي و هدف فرهنگي ملي ما و براي معرفي شاعران ونويسندگان جوان ما كار كمي نيست. حضور اعضاي خانه ادبيات افغانستان به نمايندگي از روزنامه نگاران افغانستان و سخنراني آن ها در سمينار دو روزه ارتقاي حرفه اي روزنامه نگاران جنوب و غرب آسيا كه از سوي انجمن صنفي روزنامه نگاران ايران و كمیسيون فرهنگي يونسكو در تهران سامان داده شده بود و سمينار سه روزه بررسي سينما و ادبيات افغانستان در شهر اصفهان بخش دیگری از اين فعاليت هاست .

*درباره نشست های بررسی آثار شاعران و نویسندگان جوان افغانستان که با همکاری حوزه هنری برگزار می کنید، توضیح دهید. با چه هدفی این کار را دنبال می کنید؟

در قدم اول ما مي خواهيم اين يگانگي فرهنگي را كه در زبان فارسي تا حدودي به وجود آمده است، تقويت كنيم. تعاملي كه بين شاعران ونويسندگان از اين طريق ايجاد شده و مي شود، دور نماي خوبي براي تمام فارسي زبانان دارد. از سوي ديگر، در بين فرهنگيان ما، مقوله اي به نام نقد و بررسي ناشناخته است و هنوز رواج نيافته است يا روشن تر بگويم كه ما از آن غافل مانده ايم. اميد واريم كه بتوانيم با اين نشست ها تفكر نقد و نقد پذيري را وارد جريان ادبي به ویژه جريان ادبي جوان افغانستان کنیم. حضور منتقدان صاحب نام ايراني در نشست هاي ماهانه ما غنيمتي است كه تاكنون بسيار كم پيش آمده است. به اين واسطه، شاعران ونويسندگان جوان ما در ارتباط مستقيم با موضوع نقد قرار مي گيرند و با جريان شعر وداستان امروز ايران منظم تر رابطه بر قرار مي كنند. در برخي موارد هم مي بينيم كه همين شاعر يا نويسنده جوان ما در اين نشست ها بااعتماد به نفس كامل وارد بحث مي شود و حرف دلش را مي زند، نقد مي كند و به نوعي در نقد كتاب با منتقدان همراه مي شود. اين كار براي ما بسيار قابل توجه است و ما همين حضور را مي خواستيم و دنبال اين مهم بوديم .

*تاکنون چند نشست برگزار شده است؟چه کارهایی بررسی شده است؟

پنج ماه قبل وقتي طرح اين نشست ها را براي دفترمركز آفرينش هاي حوزه هنري دادیم ، براي ادامه واستقبال اين نشست هاي نقد، ترديد داشتیم . حالا كه پنج ماه از آن روز مي گذرد، مي بينیم كه ما روز به روز پيشرفت كمي وكيفي مطلوبي داشتيم . حضور شاعران ونويسندگان ايراني در نشست هاي ماهانه ما اميدواري ما را بيشتر كرده و ما را به ادامه اين كار، تشويق. اميدوار شديم كه مي شود با كمي حوصله و تلاش، با كمترين امكانات، جلسات خوبي برگزار كرد. خانه ادبيات افغانستان هفته گذشته پنجمين نشست نقد و بررسي ادبيات افغانستان را برگزار كرد. در اين پنج نشست به ترتيب اين كتاب ها نقد و بررسي شده اند:

1. باغ هاي معلق انگور، مجموعه شعر، سروده سيد محمد ضيا قاسمي؛ دبير خانه ادبيات افغانستان با حضور علي محمد مودب، شاعر و منتقد ايراني و محمد سرور رجايي.
2. باد ها خواهران منند، مجموعه شعر، سروده خانم محبوبه ابراهيمي؛ سردبير مجله فرخار با حضور علي داوودي، شاعر و منتقد ايراني و علي مدد رضواني، شاعر و برگزيده چهارمين جشنواره ادبي قند پارسي .
3. ازياد رفتن، رمان، نوشته محمد حسين محمدي، برنده جايزه اول بنياد گلشيري و جايزه ادبي اصفهان با حضور جواد فعال علوي، نويسنده ومنتقد ايراني .
4. گريه هاي مريم مصلوب، مجموعه شعر، سروده حفيظ الله شريعتي، دانشجوي دكتراي زبان و ادبیات فارسي در تهران حضور محمد واعظي و عبدالرحيم جعفري، شاعران معاصر افغانستان.
5. من در اثر ماه گرفتگي، مجموعه شعر، سروده سيد عاصف حسيني، دانشجوي فلسفه دانشگاه كابل و نفر دوم جشنواره ادبي قند پارسي با حضور علي محمد مودب و محمد صادق دهقان، شاعر ونویسنده افغان.



*آیا بازخورد آن ها را نیز بررسی کرده اید که تا چه اندازه اثرگذار است؟

همين كه ما توانسته ايم پنج جلسه را با موفقيت واستقبال خوب مخاطبان برگزار کنیم، از بازخوردهاي مثبت آن است. درحالي كه اين احتمال هم بود که با استقبال نکردن مخاطبان، به باز خورد منفي برسيم . وقتي صفحه ادبي روزنامه هاي پر تيراژ ايران، خبر برگزاري اين نشست ها را انعكاس مي دهند، مطمئن باشيد كه از بازخورد هاي مثبت آن است. در چنين شرايطي كه هيچ برنامه دوام دار ادبي به صورت منظم در بين مهاجران افغاني در هيچ جايي وجود ندارد، برگزاري اين نشست ها در مركز آفرينش هاي ادبي حوزه هنري عامل بسيار روشني است كه از سوي مخاطبان ايراني نيز مورد قبول واقع شده است. جا دارد در اين جا از مر كز آفرينش هاي ادبي حوزه هنري صميمانه تشكر كنم كه همیشه حامي و ياور خانه ادبيات افغانستان است. اين نشست ها اندك فراغتي است كه ما را به آرامش خاطر مي رساند و ما به اين آرامش خاطر نياز داريم .

* با نهادهای فرهنگی و ادبی افغانی و ایرانی چه تعامل هایی دارید؟

از سياست هاي كلي خانه ادبيات، تعامل و هم دلي است. ما با هر نهاد فرهنگي، چه ايراني و چه افغاني، بر اساس اين اصل همكاري مي كنيم؛ چنان چه با اين اصل با ما تعامل داشته باشند؛ زيرا ما معتقديم براساس اين تعامل ها مي توانيم پيش برويم وبيشتر با هم آشنا شويم. خانه ادبيات افغانستان بر اين باور است كه زبان وادبيات فارسي توانايي دارد در سطح بالاي جهاني حضور داشته باشد و مطرح شود، ولي لازمه اين امر مهم را در اين مي داند كه تشكل ها ونهادهاي فرهنگي فارسي زبانان به يگانگي فرهنگي وتعامل بيشتري برسند تا آنچه شايسته و سزاوار زبان فارسي است، به آن دست يابند.

*وضعیت کلی فعالیت های ادبی افغان ها را در ایران چه گونه ارزیابی می کنید؟

متأسفانه بايد ياد آور شد كه سرنوشت فعاليت هاي ادبي مهاجران افغان در ايران ، بستگي زيادي به سرنوشت حضور مهاجران در ايران دارد . سرنوشتي كه بسيار پر نوسان وآشفته به نظر مي رسد . اين آشفتگي حتي در فعاليت هاي ادبي داخل افغانستان ديده مي شود. وقتي ما شاهد هستيم كه در حوزه مطبوعات داخل كشور هيچ نشريه تخصصي ادبي نيست و ديگر نشريات فقط به خاطر اين كه صفحه ادبي داشته باشند، ناخواسته در حق ادبيات جفا مي كنند، تا وفا؛ در چنين شرايطی، انتظار از جامعه ادبي و فعاليت هاي ادبي خارج از كشور، انتظار بيهوده اي است. با اين هم، فعاليت هاي ادبي ما در ايران قابل ستايش است . شايد در سالهاي آينده كه همه مهاجران به افغانستان برگردند، بيشتر اين فعاليت ها به چشم آيد يا شايد در آن سال ها بسياري از فرهنگيان ما با طعم خاطرات شيرين فعاليت هاي ادبي اين روزها چاي سبز نوش جان كنند و ده ها شايد ديگر.

*از این که وقت تان را در اختیار ما نهادید، سپاس گزاریم.

در پایان، به آگاهی علاقه مندان ادبیات افغانستان می رسانم که دو پایگاه اینترنتی قند پارسی (روابط عمومی خانه) www.ghandeparsi.blogfa.comو مجله فرخار www.farkhar.blogfa.comبه اطلاع رسانی درباره تلاش های خانه ادبیات می پردازند. از مهربانی تان تشکر.


تهیه و تنظیم: محمدصادق دهقان