[ روزی که آتشکده های خاموش، شعله ور خواهند شد. ]

1- آفرینش جهان باهمستان در ادبیّات
مارتین لوتر ( 1483 - 1546 م.) » می اندیشد: « قلب انسانها، هر گونه ای که باشد، خدایشان نیز بدانسان خواهد بود ». من می اندیشم که


آنچه که در گستره ی ادبیّات می تواند واقعیّت و حقیقت داشته باشد، جهانی است که ما، کنج و کناره ها و فراز و نشیبهایش را تجربه می کنیم و می خواهیم که آن را در جهان واقعی، پدیدار کنیم و به آن، چهره ی ایده آلی بدهیم. در پروسه ی واقعیّت دادن به جهان ایده آلی ماست که جهاننگری ما نیز به وجود می آید و به کمک آن، تلاش می کنیم آن جهانی را بشناسیم و بفهمیم و دریابیم که در آن، زاده شده ایم. آن جهانی را که ادبیّات می آفریند، جهانی بشری می باشد و آن جهانی را که بشر در آن، زاده می شود، جهانیست که معمّایش در آفرینش جهان ادبی مطرح می شود؛ ولی هرگز کشف نمی شود. انسانها از زادروز تا مرگروزشان در دو جهان می زییند. یکی جهانی که اسرار آمیز می ماند و همیشه انسان را در شگفتی وامی گذارد. دیگری، جهانی که انسانها، ان را به تن خویش می آفرینند و در آن، اتراق می کنند. بر خلاف بسیاری از ملّتها، آن جهانی را که ما ایرانیان در ادبیّاتمان ساخته ایم، جهانیست بسیار زیبا و افسونگر و دلآرا و آرزویی و ایده ال؛ ولی هنوز که هنوز است در آن نمی زییم. به همین علّّت نیز دائم در تنشهای هویّتی و اجتماعی و کشوری هستیم. ما، نه جهان آفریده ی خود را داریم که بتوانیم و بخواهیم در آن بزییم، نه آن جهانی را که در آن، آفریده شده ایم. ما، رانده شده گان دو جهانیم.


2- غارتگران معابد خدا.


« مارتین لوتر ( 1483 - 1546 م.) » می اندیشد: « قلب انسانها، هر گونه ای که باشد، خدایشان نیز بدانسان خواهد بود ». من می اندیشم که انسان در پروسه ی زایش و مرگ خود از هزاران پیچ و خمهای حوادث برمی گذرد و در هر گوشه و کنار حوادث زندگی خود نیز که باشد، سایه ای مرموز و مهر ورز و بال گسترده بر سرنوشت خویش را احساس می کند. سایه ای نیکو که همه جا، یار و یاور تنهاییها و وامانده گیها و دلهره های اوست. چنان یاور همیشه حاضر از گرانبهاترین گوهرهایست که هر انسانی در « گنجینه ی قلب خود »، آن را پنهان می کند و دوستش می دارد و به آن مهر می ورزد و از داشتن آن، نیرو و امید می گیرد و دلشاد می زیید. هزاره ها ایرانی می اندیشید که « سیمرغ درون هر انسانی »، هیچ نامی ندارد و « گنجینه ی پنهان شده در قلب انسانها » بی نام است؛ زیرا آنچه « نام » داشته باشد، می تواند شناخته شود و به غارت رود. ایرانیان باستان، چنان گنجینه ی بی نام را « خدای هر انسانی » می دانستند که « مقدّس بود و شایسته ی ارجگزاری ». از روزی که انسانهایی پیدا شدند تا « خدا » را نامگذاری کنند از همان روز نیز بود که « کلید » گشودن گنجینه ی پنهانی قلب انسانها به دست متولیّان و موکّلانی افتاد که می خواستند « خدای بی نام » را نامگذاری کنند. آنها با « نامگذاری » خدای مجهول بود که توانستند و هنوز می توانند « قلبهای آدمیان » را معلوم کنند و آن را بگشایند و گنجهای غنی و جواهرات پنهانی آنها را به غارت ببرند. خدای مجهولی که معلوم و به غارت برده شود، خدایی آلتی و مزدور و مُتعه ی نامگُذارن خود خواهد شد که با ابزار شدنش به سیطره یافتن بر انسانها و برده و ذلیل و حقیر و صغیر و شهید کردن آنها، آمر و فاتح و قهّار و سلطه گر می شود. کانیبالیستهای فقاهتی از غارتگران بی شرم و حریص و شهوانی « معابد خدایان انسانها » هستند که در چپاولگری گنجینه ی درون انسانها، آنها را به ویرانه هایی مخروبه تبدیل می کنند. متولّیان و موکّلان هر مذهب و ایدئولوژی راسیونالیستی از غارتگران معابد انسانها هستند که جوامع انسانی را به میدان راهزنیهای خونین خود واگردانده اند. در سیطره و حاکمیّت متوکّلان و متولّیان « خدایان و الاهان با نام و معلوم »، هیچ انسانی، امنیّت و آسایش و رفاه و شادمانی و خوشی و آزادی ندارد که ندارد. خدایی که « معلوم و با نام = الله، یهوه، عیسا مسیح و امثالهم » باشد، خدایی مستبد و خونریز و جانستان و دلیل قهقرایی فرهنگ و علّت گسترش شرّ در جهان خواهد بود.


3- قانقاریای انکار.


به نظر من، آنچه آزار و نا امیدی ما را امتداد می دهد، وجود فرد، فرد ما نیست؛ بلکه تاریک بودن و معمّایی جلوه کردن و نفهمیدن « موضوعیست » که ما در باره اش زیاد حرّافی می کنیم؛ ولی در باره ی چنان موضوعاتی، رایزنی و تفکّر و سنجشگری و همپرسی از خود نشان نمی دهیم. ما در نفی و انکار هر چیزی، ید طولائی داریم. مهم نیست که چنان انکاری، برحقّ می باشد یا جای چون – و – چرا دارد. ما اصل را بر این می گذاریم که « انکار » کنیم؛ زیرا جامعه ی ما به حالتهای انکاری، بیش از همه، عادت کرده است تا به منطق « تائید و تصدیق و سپس سنجشگری رادمنشانه از بهر انکار آنچه نباید باشد برای ارجگزاری به آنچه باید باشد. » تا نکوشیم که چیزی را – مهم نیست در کدام دامنه از مسائل ما باشد – در آغاز به رسمیّت بشناسیم و با ژرفنگری و اگاهی سنجنده و پرسنده از آن سخن بگوییم، خواه ناخواه نمی توانیم بخشهای « ناپسند » آن را نیز برسنجیم و بر بخشهای « پسند آور » آن بیفزاییم. ما جامعه ی مبارزان انکاری هستیم و فلاکت قرن به قرن ما نیز در همین معضل ریشه دارد.


4- شاخص دانائیهای ما.


میزان و شاخص « دانائیها و ثمره ی فکری تحصیل کرده گان » یک اجتماع را از پیش پا افتاده ترین « واقعیّت مضحک و چه بسا دلخراش » افراد همان اجتماع می توان تمییز و تشخیص داد. در آن واقعیّتهایی که ما را از خنده، روده بر می کنند، می توان عمق جهالتهای طیف تحصیل کرده گان اجتماع خود را شناخت. دانائی و آگاهی با دوام و استقرار جهالتها، رابطه ای معکوس دارد. ما همچنان در مدار جهالتها می چرخیم و پرتوی به پیرامونمان نمی درخشد؛ زیرا « واقعیّتهای مضحک »، آیینه ی تمام نمای « دانائیهای » ما هستند.


5- ناکوک بودن ساز وجود خویشتن.


ما از افکار و نگرشها و ایده های دیگران نمی توانیم در نخستین مرحله، معنایشان را بفهمیم؛ ولو خیلی آسان و ساده جلوه کنند یا بسیار ثقیل و چند پهلو نیز باشند. ما در مطالعه ی آثار فکری دیگران در آغاز، « موسیقی کلمات » را می شنویم و طنین واریاسیونهای جملات و واژگان را که تارهای « ذوق » ما را به ارتعاش در می آورند. وقتی ساز وجود ما، « کوک » نباشد، آنچه در ما مرتعش می شود، درآمدی برای فهمیدن نخواهد بود؛ بلکه دل آشوبه ایست که ممکن است ما را به تهوع نیز بیاورد. پیش از آنکه بخواهیم افکار و ایده ها و نگرشهای متفکّران و فیلسوفان و نویسندگان و شاعران را بفهمیم، نیک است حتما « ساز وجود خویش » را کوک کنیم تا نتهای کلمات و جملات افکار آنها بر سیمهای مغز و دل ما خوش نشیند و آن نغمه هایی را تولید کنند که برای شادابی و سر زنده گی روح ما ضروری هستند.


6- اتّحاد خواهی؛ ولی حول و حوش کدام پرنسیپها و اصلها؟.


برای ساختن سرزمينی کهنسال و شالوده ريزی سيستمی که غمخوار و همکار و رهاننده ی مردم از مسائل و مشکلات باهمزيستی و امثالهم باشد، بايستی راهها و امکانها و توانمنديها و استعدادها و ابتکارها و ايده ها و افکار و روشهای گوناگون را ارزيابی کنیم و برسنجيم. ما بدون تقبّل و تصديق و احترام توام با مسئوليّت در ارجگزاری به [ پرنسيپها و اصلها و بنمايه ها ] هرگز نخواهيم توانست آن « اتّحادی را که همه از آن دم می زنند؛ ولی پایبند و وفادار به آن و مجریش نیستند »، واقعيّت پذير کنيم. اگر می پرسید که آن پرنسیپها کدامینند، می گویم که بردارید يک نگاهی به نقشه ی ايران کنونی بيندازید. بعد قلمی در دستتان بگيرید و نام اقوام و مليّتها و غيره و ذالک را برشمارید. بعدش نيک بينديشید که حاصل گردآمد انسانهای متفاوت در سرزمينی به نام ايران، چه بوده است؟. آيا سوای فرهنگی که زائيده ی هزاران سال کورمالی نسلها در تاريکی اميد و آرزو و ايده آل باشد، چيز ديگری می بينید؟. ما فرهنگی داريم که شيرازه ی باهمزيستی ما را در طول تاريخ تا امروز امکانپذير کرده است. در تار و بود فرهنگ ايرانی ( = عصاره ی باهم آميختگی و درهمسرشتی اقوام و مليّتها و غيره ) می توان ايده های حکومت و دولت و قانون اساسی و حقوق و اقتصاد و غيره را به شکل خاکهای بکر و دست ناخورده؛ ولی خارق العاده سرشار از ثمربخشی و مفيد بودن به راحتی ديد و کشف کرد. فقط به مغزهايی نياز هست که به جای آويزان شدن و تابع و مطيع و دنباله روی از تزهای قمر در عقرب آکادميکرها و اساتيد باختر زميني به شخم زدن زمين فرهنگ مردم خود بکوشند و بذر انديشه های خويش را در خاک شخم زده ی آن بکارند و با دلسوزی تمام، آنها را آبياری و مراقبت کنند تا باغ آرزوها و ايده آلهاي مردممان به بار نشيند. با جار و جنجالها و کليشه های حاضر و آماده و قالبی و نصّی هرگز نمی توان به آن « اتّحاد ایده آلی » رسيد که آرزوی هزاران يا شايد هم ميليونها ايرانيست.


وقتی که فعّالان هر گرايش سياسي در ايرانزمين و بيرون از مرزها هنوز که هنوز است در باره ی « اصلها و پرنسيپها » نمی انديشند، چگونه می توان به آن « اتّحاد ایده آلی » رسيد؟. اگر مدّعيان کشورداری و عرصه ی سیاست، واقعا با جان و دل، بدون هیچ تبعيضی، عاشق ايران و ايرانيان بودند، امروزه روز، ايرانزمين جايگاه شايسته ی خود را هم در آسيا هم در جهان می داشت. دريغا که مدعّيان حکومتگری از آخوندهای نفهمش گرفته تا سياستبازان قهّارش به تنها چيزی که نمی انديشند همين « اتّحاد = همگرايی و باهمانديشی و باهمآزمايی از بهر خشنودی و بهزيستی آحاد مردم ميهن خود » می باشد. درد اين طيفها، درد وطن و مردم ميهن نيست. کثیری از مدّعیان هنوز که هنوز است نمی توانند از عقايد بی مايه و باورها و نگرشهای سخیف خود، دست بردارند و گوش شنوا برای حرفهای همديگر داشته باشند؛ چه رسد به « اتّحاد داشتن از بهر آبادانی ایران و نیکبختی مردم ». آرزو کنیم اول از همه، خودمان را کشف کنيم و از ايرانی بودن خود نیز شرمنده نباشيم، بقيّه ی مسائل را مي شود با ژرفنگری و حوصله و گستاخی و دلاوری، نم نم، حلّ و فصل کرد.


7- قیچی کردن سبیل گربه وار مومنان در صراط المستقیم:


زن جُحا، جان بداد. وی در کنار پایش نشست و زار زار گریست. به او گفتند: « باید در کنار بالینش بنشینی ». جواب داد: « در جایی نشسته ام که مرا بهره می داد ».

- شخصی جُحا را در گورستان دید. پرسید: « این جا چه کار می کنی؟. ». جواب داد: « قبر مادرم، پاره شده بود و اکنون مشغول وصله کردن آنم ».

- به جُحا گفتند: « از الله در باره ی هول روز قیامت بپرس. » جواب داد: « چه کسی در این دنیا تا روز قیامت، زنده می ماند! ».

- جُحا به حمّام رفت. دلّاکی او را کیسه می کشید. چون خواست پهلوی دیگر را کیسه کشد، در حین برخاستن خایه ی دلّاک بی چاره پیدا شد. جُحا، خایه ی او را بگرفت. دلّاک بانگ بر آورد که: « چه می کنی ؟ ». جواب داد: « ترسیدم به زمین بخوری! ».

- وقتی جُحا به شهری رسید، مناره ی بسیار دید. از یکی پرسید که: « اینها چیست؟. ». جواب شنید: « اینها ذَکَرهای ( = کیرهای ) مردم این شهر است ». جُحا گفت: « لابد فروج (= کُسهای ) زنان این شهر البته باید آن قدر فراخ باشند که از جای این ذَکَرها تنگی نکنند! ».


[ .... از عربي پرسيدند: « کيف حالک؟ ». در پاسخ گفت: « حالم خوبست؛ زيرا لباس دينم را با چاقوي گناهان، پاره مي کنم و با سوزن استغفار مي دوزم! ».


- هذه الممنوع عنها ...... و انالمحتجّ عنها

مالها تحرم فی الدّنیا ...... و فی الجنّة منها؟


« دیوان ابونواس اهوازی / متن عربی / چاپ بیروت »


[= آنچه در دار دنیا، ممنوع می باشد، من می توانم دلیل و برهان برای راز بقایش بیاورم؛ زیرا اگر چیزی در این جهان، ممنوع شود، چگونه می تواند همان چیز در دنیای دیگر(= جنّت )، وجود داشته باشه؟. ]


- رفع صلوة: [ گویند عربی در یکی از غزوات محمّد به جنگ برفت. در بازگشت از او پرسیدند: « از این جنگ، چه غنیمتی بردی؟. ». در پاسخ گفت: « رسول الله، نیمی از نماز را از ما عفو کرد و برداشت. امیدوارم اگر در جنگ دیگر، شرکت کنم، همه ی نماز را از ما برگیرد!. ]


- عقرب عاشق گز: [ علی ابن بسام بغدادی گوید: « دائی من، ابن حمدون ، غلام زیبا چهره ای داشت و من، فریفته ی او بودم. شبی در منزل دائیم خوابیده بودم. نیمه شب که هر آنی در انتطار فرصت بودم از رختخواب خود برخاسته و به کنار آن جوان رفته تا کارش بسازم و نرد عشقی به او ببازم. در آن حال، عقربی پایم را گزید و ناله از دلم به آسمان کشید. دائیم از خواب، بیدار شد و پرسید: چرا از محلّ خود به اینجا آمدی؟. گفتم: از محلّ خود برخاستم تا بول کنم. دائیم گفت: راست گفتی!؛ امّا خواستی در مقعد غلام من، بول کنی. ]


8- شناخت در فاصله ها.


انسانها زمانی نزدیک بودن و عجین شدن با دیگران و چیزها را در می یابند و می فهمند که از آن انسانها و چیزها می گسلند و جدا می شوند. من در فاصله هایی که از بسیاری اشخاص و اشیاء می گیرم، کم کم می فهمم تا چه اندازه، خودم در تسخیر عاطفی و فکری و روحی و روانی آنها بوده ام. شناخت عمیق و تکان دهنده ی ما از چیزها و انسانها در فاصله ای اتّفاق می افتد که ما با آنها می گیریم؛ نه در ادغام شده گی ما با آنها و برعکس. دانش از پیامدهای کرانمند بودن چیزی می باشد. آنچه ناکرانمند شود و بیرون از مرزها و امکانهای شناخت آدمی قرار گیرد، از دایره ی « دانش / علم / ساینس » نیز بیرون می افتد. بسیاری از شناختها و دانشهای قطعی ما در گستره ی « کرانمندها » می باشند و بسیاری دیگر از شناختها و شبه دانشهای نیز در گستره ی « بیکرانه ها ».


9- معتاد رابطه ها.


وقتی در جامعه ای نتوان بر شالوده ی توانمندیهای استعدادی و آموختگانی و تجربی به آن مقام و درجه ای دست یافت که شایسته ی آدمی می باشد، آنگاه است که « روابط، جای ضوابط و قوانین و پرنسیپها » را قبضه و مناسبات اجتماعی را فلج می کنند. در چنین جوامعی ( مثل ایران ما ) آنچه که فونکسیون اجتماعی را امکانپذیر می کند، « باور داشتن و مهر به کار کردن » نیست؛ بلکه تزریق اراده ی کور خود به پشتوانه ی اسکناسهای بی اعتبار در رگهای اجتماع است که همانند موادّ تخدیری به نشئه گی لحظات دقیقه ای مدد می رسانند و رتق و فتق مسائل جاری را تسکین می دهند، ولی حلّ و فصل نمی کنند؛ زیرا نشئه گی زودگذر، خُماری هزاره ای و قرن به قرن را به دنبال خود می آورد. ما ایرانیان از نخستین سالهای آشنایی خودمان با تمدّنهای جدید باختری و آغاز انقلاب مشروطیّت تا همین امروز فقط « نشئه ی سال و ماهِ امروز را بچسب » شده ایم؛ ولی نزدیک به یک قرن است که « خُمار فلاکتهای تلنبار شده ی هزاره ای » مانده ایم؛ زیرا « ضوابط و قوانین و پرنسیپها » را زیر پا گذاشته ایم و « روابط تخدیری » را مستحکم کرده ایم. سیستم فقاهتی به معتاد شدن ما در دوام « فاجعه ی روابط تخدیری و فک و فامیلی و مافیایی » شدّت داد.


10- صفات بی محتوا.


به هر چیزی که صفات ایدئولوژیکی و مذهبی و عقیدتی و مرام و مسلکی و نظریّه ای آویخته شود، آن چیز را حتما از « محتویاتش » خالی کرده اند. در سرزمین ما، هر چیزی که در پیوند با مسائل انسانی باشد به صفت کریه « اسلامی » آغشته و آلوده می باشد؛ زیرا آنچه فاقد محتوا باشد به توجیهات و زیور آلات توصیفی محتاج می باشد. « جمهوری اسلامی » فاقد محتوای « جمهوریّت » می باشد. « خطاب برادر و خواهر به انسانها » فاقد محتوای « فردیّت و شخصیّت و استقلال فکری » آنهاست. « حقوق بشر اسلامی!؟ »، فاقد « حقانیّت بخشی به حقوق انسانها بدون تبعیض و تمایز » می باشد. همینطور تعلیم و تربیت اسلامی، فاقد پرنسیپ « آموزش و پرورش » می باشد. در همین زمینه، سراسر آن چیزهایی که به صفات عارضی و عاریتی مبتلا هستند از هر گونه محتوایی نیز خالی می باشند و بسان کف و حبابهای آب و جلبکهای هرز، تمام سطح اجتماع را تسخیر می کنند. جامعه ی اسلامزده ما، بسان طبلی تهی می باشد که جیغ و فریادش بسیار است؛ زیرا هیچ مغزه ای از « ایرانیّت » در آن نیست که نیست.


11- ریشه ی نفرت و کینه توزی.


شدّت و حرص کینه توزی و نفرت تک، تک ما به یکدیگر، نشانگر تایید و به رسمیّت شناختن « منفور شده ها » می باشد. هر چقدر ما از دیگری متنفّر و بیزار باشیم به همان میزان بر حقّانیّت وجودی دیگری، صحه گذاشته ایم. انسانهایی که احساس « حقارت » به تار و پود وجودشان آغشته می باشد در کینه توزیهای وحشتناک و افراطی و کُشنده نسبت به دیگران، بیش از هر چیزی به آنچه که خود هستند، اعتراف آشکار می کنند تا به آنچه که در « منفور شده ها نمی پسندند » . نفرت داشتن از صفات بارز انسانهای تحقیر شده می باشد که نمی توانند فردیّت و شخصیّت و جایگاه حقیقی خود را پیدا کنند.


12- حضور و نقش کنشگر فهم و شعور فردی .


انسان مي تواند از دوران بلوغ تا مرگروزش در فضاي هر اعتقادي که دوست مي دارد، زندگي خود را سپری کند. ولي در تصميم گيري براي حضور در مسائل کشوري و هنر باهمزيستي بايستي اعتقادات خود را به کناري نهاد و با فهم و شعور و نيروي گزينشگر خود در رويارو شدن با مسائل شرکت کرد. جايي که فهم و شعور انسانها، تابعي ثانوی از اعتقاداتشان باشد، خيلي سريع، مسائل کشوري و اجتماعي به اختلالات و معضلهاي بحرانزاي اجتماعي و منطقه ای و جهانی واگردانده مي شوند. مردم ما دوست دارند که با اعتقاداتشان، مسائل پیچيده ي مملکتي و منطقه ای و جهاني را رفع و رجوع کنند. ما هنوز در فضاي جهان معاصر زندگي نمي کنيم؛ بلکه ما خوابنمائيم و سرگردان در هزارتوي مناسبات ميهني و جهاني.


13- آزمودن خمیر مایه ها.


آنچه را که ما خواستیم و هنوز می خواهیم؛ ولی در آزمونهایمان هرگز به دست نیامد، چیزیست که هنوز در تمام آزمایشهای کوچک و بزرگ و گاه گداری ما، همچنان به دست نیامده است. بنابر این، ما همچنان می آزماییم و می جوییم و صبوری و مدارایی می کنیم تا شاید در فرصتهایی مناسب بتوانیم آن چیزهایی را بیازماییم که آرزومند و خواهانیم، خیلی سریع، ثمره ی آزمونهای خود را نیز ببینیم. چیزی که تا کنون در آزمونهای ما ایرانیان هنوز آزموده نشده است و ضرورت آزمودنش هست، سراسر آن چیزهاییست که « خمیر مایه ی خود / بود » ما را می سازند و ما از آنها تا امروز غافل بوده ایم. ما سرزمین خود را میدان ترکتازی برای آزمودن « عقاید و مذاهب و ایدئولوژیها و مسلکها و تئوریهای جور واجور » کرده ایم؛ ولی هنوز که هنوز است هزاره هاست « بُنپارهای فرهنگ باهمستان ( = مهر و داد و راستی و خدشه ناپذیری جان و زندگی ) » خودمان را نیازموده ایم. اینک هزاره ی تاریخی واقعیّت پذیری و تجربه و آزمودن « فرهنگ جهان آرای ایرانی » فرا رسیده است و بر ماست که با هوشیاری و ذکاوت و دانایی و بیداری با گامهایی استوار و خستگی ناپذیر به آزمودن چیزی رو آوریم که « خود / خویشباشی / هویت » ماست: ایرانی بودن و ایرانی زیستن و ایرانی اندیشیدن و ایرانی مُردن = پدیدار کردن ابعاد میهنی و گیتایی و کیهانی فرهنگ باهمستان ایرانزمین.


14- جاذبه ی اعتقادات کهنه.


زمانی می توان از چیزی، معرفت دقیق و ژرف داشت که ما در برابر مغناطیس بسیار رُباینده و جاذب آن، خود را نبازیم و دلباخته ی آن نیز نشویم. در جذب چیزی شدن نمی توان تمام آن چیز را در ابعاد مختلفش بازکاوید و شناخت؛ زیرا تارهای قدرتمند « جذّابیّت آن چیز » باعث می شوند که امکانهای چشم اندازی ما، ثابت و لایتغیر بمانند. از این رو، شناختهای ما، تک بعدی و توام با دلبسته گی شدید می شوند. در پروسه ی گسستن و بریدن از اعتقاداتی یا مذاهبی یا ایدئولوژیهایی یا مرام و مسلکهایی یا نظریّه های آکادمیکی بایستی بتوان جذب اهرمهای افسونگر آنها نشد و از تمام چم – و – خم آنها، آگاهی درخور و سنجیده به دست آورد تا هیچگاه همچون « فنر »، پس از گسیختن به جایگاه وابسته گی آغازین بازگشت نکنیم. انسانهایی که مقطعی از زندگی خود را با مذهبی یا ایدئولوژیی یا نظریّه ای به سر می برند و سپس در مقطعی دیگر از آن، فاصله می گیرند و باز در مقطعی دیگر به همان اعتقادات سابق خود باز می گردند، چنان انسانهایی، هیچ شناخت ژرف و بایسته و همه جانبه از مذهب و ایدئولوژی و نظریّه ی خود ندارند. به همین دلیل است که دائم، اسیر نیروی ساحر کننده ی اعتقادات خود می مانند و هرگز به استقلال اندیشیدن و هنر جوینده گی دست نمی یابند. ///
تاریخ نگارش و ویرایش: بیست و نهم نوامبر سال 2007 میلادی