آتش ٠جشن ٠آذرگان، آتش اÙشان باد! ---دکتر اØمد پناهنده
آتش ٠جشن ٠آذرگان، آتش اÙشان باد!
دکتر اØمد پناهنده
در بند ٠9 ی ٠یسنا ی ٠62
چنین می خوانیم:
" نماز به تو ای آتش، ای بزرگ‌ترین Ø¢Ùریدهی اهورامزدا Ùˆ سزاوار ستایش "
دیروز عنصر ٠بی همتای ٠آب، از عناصر ٠چهارگانه را به شادمانی Ùˆ شادخوانی نشستیم، طراوت چیدیم Ùˆ نسیم ٠شادابش را در خود Ùرو دادیم Ùˆ جوان شدیم.
از دریا سخن راندیم، آبش را به تن، خیساب کردیم
رودخانه را، آغوش کشیدیم و آب ٠روانش را سلام کردیم
جویبارها را، آواز شنیدیم Ùˆ طراوت ٠معطرش را، در جانمان Ùرودادیم
نهر ها Ùˆ برکه های ٠پر آب ٠شاداب را، در بَرَش سÙره پهن کردیم Ùˆ نوشیدیم Ùˆ خوردیم Ùˆ رقصیدیم Ùˆ ترانه ها خواندیم Ùˆ آبانگان را با آناهیتا، تیشتر Ùˆ پرندگان، به جشن نشستیم.
Ùˆ راستی جشنی بود طراوت اÙزا.
هنوز آن نسیم Ùˆ طراوت ٠آبانگان را، در جان ودل داریم Ú©Ù‡ ماه ٠آتش، در زمستان ٠سرد ٠در راه، Ùرا Ù…ÛŒ رسد Ùˆ گرمای ٠ذوب کننده ÛŒ سردی Ùˆ برودت را در جانها، Øرارتی مطبوع هدیه Ù…ÛŒ کند Ùˆ با انوارش، دل ٠تاریکی Ùˆ ظلمت را Ù…ÛŒ درد Ùˆ خورشید ٠روشنایی بخش ٠منظومه ÛŒ ما را جان Ù…ÛŒ بخشد.
آتش، در پندار ٠نیاکان ٠زرتشتی مان، نماد ٠روشنایی، نور Ùˆ انرژی در میان ٠عناصر ٠چهادگانه، از ویژگی Ùˆ اØترام ٠خاصی برخودار بوده است. بطوریکه چنین ویژگی Ùˆ اØترام، نسبت به عنصر ٠آتش سبب شد Ú©Ù‡ غرض ورزان Ùˆ تنگ نظران، نیاکان ٠زرتشتی مان را آتش پرست زوزه سر دهند.
در Øالی Ú©Ù‡ چنین نیست بلکه عنصر ٠آتش، سرچشمه ÛŒ نور Ùˆ روشنایی است Ùˆ نور از صÙات ٠ویژه ÛŒ اهورامزدا است Ùˆ چون نور در همه جا هست، در آنجا اهورامزدا Øضور دارد Ùˆ به همین مناسبت نیاکان ٠زرتشتی ٠ما، نسبت به نور Ùˆ آتش، اØترامی ویژه، ادا Ù…ÛŒ کردند Ùˆ آن را گرامی Ù…ÛŒ داشتند. بطوریکه این آتش ٠اهورایی را آنچنان پاسبانی Ù…ÛŒ کردند Ú©Ù‡ هر گز خاموش نگردد.
و امروز آن آتش ٠اهورایی، در دل و جان ما ایرانیان، زبانه می کشد و نور را به پیشباز می رویم و شب را بیزار گریزانیم.
آه ه ه
چه تلخ دورانی بر نیاکانمان عبور کرد
آنانی Ú©Ù‡ پاک بودند Ùˆ بر پاکی ستایش Ù…ÛŒ کردند Ùˆ اØترام
در باران روزان، در خانه زندان بودند
که مبادا
سرگین بدَنان را پاکیزه کنند
ریختند
و با هجومی نور بیزار
خاموش کردند، آتش ٠آتشکده ها را
تاریکی باریدند هر جا روشنایی بود
و ظلمت گویی پادشاه
اما
تاریکی باوران
ناتوان از این درک
که در دل ٠هر ایرانی ٠زرتشتی
آتشکده ای است، همواره پایدار
و امروز
اÙتخارا
که هر ایرانی
یک زرتشتی است
آری:
شب همواره نماد ٠مرگ Ùˆ اهریمن را در باور ٠پدران ٠باستانی ٠ما نشانده بود Ùˆ پیدایش ٠آتش، پیروزی روشنایی را بر تاریکی Ùˆ جهالت Ùˆ تیرگی آواز داده بود. از پس ٠پیدایش Ùآتش بود Ú©Ù‡ نیاکانمان توانستند دل تاریکی را بدرند Ùˆ در کنار ٠آتش، ساغر را از باده پر کنند Ùˆ در اوج ٠شادی Ùˆ شادمانی، خون رگ ٠تاک را در کام ٠خود بریزند Ùˆ شب ٠مستان ٠عاشقان را، با Ùروغ ٠آتش، جلوه ای از شور Ùˆ شیدایی Ùˆ طراوتی از عشق ٠رعنایی Ùˆ لطاÙتی از گونه های ٠ارغوانی Ù Ø´ÙÙ‚ گون ببخشند.
با هم این رباعی را که از دل بر آمده است، بخوانیم:
بده ساقی تو Ù…ÛŒ از کوزه ÛŒ Ùعشق
شود گلگون رÙخم از باده ÛŒ ٠عشق
بریز در کام ٠من خون ٠رگ ٠تاک
شوم چون مست، شبان در کوچه ی عشق
و چه شیرین‌منظری است که در کنار ٠خم و شراره‌های آتش بنشینیم و با شراب ٠ارغوانی، گونه‌های ٠انارگون ٠مستان ٠شب را، جلوه‌ای از یکرنگی و نشاط ٠عاشقانه ببینیم.
آری:
همانگونه Ú©Ù‡ در مقالات گذشته اشارت رÙت:
نیاکان ٠باستانی Ùˆ زرتشتی مان، اÙزون بر جشن های ٠سالاری چون نوروز، سیزده بدر، یلدا ( شب ٠چله )ØŒ سده Ùˆ چهارشنبه سوری، در هرماه آن روزی Ú©Ù‡ با نام ٠ماه همنام Ù…ÛŒ شد، جشن Ù…ÛŒ گرÙتند Ùˆ به شادی Ùˆ شادمانی در سروری بی همتا مشغول Ù…ÛŒ شدند. Ùˆ جشن ٠آذرگان، نهمین جشن ٠ماهانه ÛŒ نیاکانمان است، Ú©Ù‡ در روز نهم ٠آذر ماه ٠زرتشتی برگزار Ù…ÛŒ شده است.
در این روز نیاکانمان به آتشکده ها Ù…ÛŒ رÙتند Ùˆ سرود آتش Ù…ÛŒ خواندند Ùˆ به رقص Ùˆ شادی Ùˆ شادمانی وشادخوانی Ù…ÛŒ پرداختند.
مردم بر بام خانه ها Ùˆ معابر آتش Ù…ÛŒ اÙروختند، نور Ùˆ روشنایی Ùˆ انرژی را سلام Ù…ÛŒ کردند Ùˆ شب Ùˆ تیرگی Ùˆ تاریکی را از هستی خود Ù…ØÙˆ Ù…ÛŒ نمودند.
ابوريØان بیرونی در آثارالباقيه دربارهی جشن ٠آذرگان مینویسد :
" روز نهم آذر عيدی است Ú©Ù‡ به مناسبت تواÙÙ‚ دو نام آذرجشن میگويند Ùˆ در اين روز به اÙروختن آتش نيازمند میباشند Ùˆ اين روز جشن آتش است Ùˆ بنام Ùرشتهای Ú©Ù‡ به همهی آتشها موکل است ناميده شده، زرتشت امر کرده در اين روز آتشکدهها را زيارت کنند Ùˆ در کارهای جهان مشورت نمايند. "
نام Ùآذر، نام ایزدی است ویژهی همهی آتشها Ùˆ از اØترام ویژهای نسبت به سایر ٠عناصر چهارگانه برخوردار Ù…ÛŒ باشد Ùˆ جشن آذرگان در کنار جشن های دیگر ٠آتش، چون سده Ùˆ اردیبهشتگان Ùˆ چهارشنبه سوری، ستایشی است سزاوار از این عنصر اهورایی.
باشد Ú©Ù‡ با براÙروختن آتش در این جشن ٠سزاوار ٠شرر، در دل Ùˆ جان ٠تک تک ٠ما، آتشکده های ٠پدران ٠مان، زبانه بکشد Ùˆ هر آنچه تاریکی Ùˆ تیرگی است، را بدرد Ùˆ Ø¢Ùتابیروزان را بر پهن دشت ٠بی کران سرای ایرانزمین بگستراند.
در پایان این نوشته مایل هستم نیایش آتش را زینت بخش دل Ùˆ جان Ùˆ خرد همه هموطنانم بکنم. زیرا Ú©Ù‡ خود یکبار به مناسبتی این سرود را همراه هموطنان زرتشتی ام در روزهای ٠پرواز وار جوانی ام در کنار آذرگاه Ùریاد کردم.
نیایش آتش:
درود بر تو ای آتش!
ای برترین Ø¢Ùریدهء سزاوار ستایش اهورا مزدا!
به خشنودی اهورا مزدا، راستی بهترین نیکی است، خرسندی است.
خرسندی برای کسی که راستی را برای بهترین راستی بخواهد (3 بار)
بر می گزینم که مزدا پرست زرتشتی باشم و خدایان پنداری را زدوده، تنها به اهورا باور داشته باشم.
به تو ای آتش! ای پرتو اهورامزدا! خشنودی Ùˆ ستایش Ø¢Ùریدگار Ùˆ Ø¢Ùریدگانش برساد!
اÙروخته باش در این خانه!
پیوسته اÙروخته باش در این خانه! Ùروزان باش در این خانه! تا دیر زمان اÙزاینده باش در این خانه!
به من ارزانی ده ای آتش! ای پرتو اهورامزدا! آسایش آسان! پناه آسان! آسایش Ùراوان!
Ùرزانگی، اÙزونی، شیوایی زبان Ùˆ هوشیاری روان Ùˆ پس از آن خرد بزرگ Ùˆ نیک Ùˆ بی زیان Ùˆ پس از آن دلیری مردانه، استواری، هوشیاری Ùˆ بیداری، Ùرزندان برومند Ùˆ کاردان، کشورداری Ùˆ انجمن آرا، بالنده، نیک کردار، آزادی بخش Ùˆ جوانمرد، Ú©Ù‡ خانه مراوده مرا Ùˆ شهر مرا Ùˆ کشور مرا آباد سازند Ùˆ انجمن برادری کشورها Ùˆ همبستگی جهانی را Ùروغ بخشند.
راستی بهترین نیکی است، خرسندی است.
خرسندی برای کسی که راستی را برای بهترین راستی بخواهد (3 بار) (1)
(1) بر گرÙته از مقاله " جشن آتش Ù" دوست ارجمند Ùˆ دانشمندم آقای دکتر تورج پارسی