یدالله موقن -------- Ùرم اندیشه اسطوره ای - 5
Ùضا- زمان
درباره Ùضا Ùˆ زمان نميâ€ØªÙˆØ§Ù† سخن Ú¯Ùت Ùˆ نام آلبرت â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† Ùˆ هرمان â€Ù…ينكوÙسكي را به â€Ù…يان نياورد.†اين دو دانشمند درياÙت علمي ما را از Ùضا Ùˆ زمان دگرگون كرده â€Ø§Ù†Ø¯. آلبرت â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† دراثرخويش «معني نسبيت» â€Ù…ÙŠâ€Ù†ÙˆÙŠØ³Ø¯:«نظريۀ نسبيت پيوندي نزديك با نظريۀ Ùضا- زمان دارد.»
در نظريۀ نسبيت عمومي â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† زمان همۀ ويژگي هاي خود را از دست â€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ù‡Ø¯. سه بÙعد Ùضا Ùˆ بÙعد زمان در هم ادغام â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯ Ùˆ پيوستاري چهار بعدي راâ€Ù…ÙŠâ€Ø³Ø§Ø²Ù†Ø¯. هر نقطه از كيهان با مختصات Ùضا- زمان X4 , X3 , X2 , X1 معين â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯.â€Ø§ÙŠÙ† مختصات Ùقط ارزش عددي دارند Ùˆ به همين دليل â€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù†Ù†Ø¯ به جاي يكديگر قرار گيرند.سرانجام در Ùيزيك نظری،Ùضا Ùˆ زمان در عدد Ù…Øض مستØيل â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯.
عدد
در نظام شناخت تئوريك،عدد Øلقۀ رابط مهمی است كهâ€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù†Ø¯ Ù…Øتويات بسيار گوناگون Ùˆ غيرمشابه را در بر بگيرد Ùˆ آنها را تØت Ù…Ùهومي يگانه درآورد Ùˆ دگرگون كند.عدد با مستØيل كردن همه گوناگوني ها Ùˆ تنوعات در يگانگی شناخت،هد٠غايی خود شناخت قرارâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯ÙŠØ±Ø¯ Ùˆ به منزلۀ بيان كنندۀ «Øقيقت» نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯.â€Ø§ÙŠÙ† خصلت اساسي هنگامی به عدد داده شده است كه نخستين تعري٠ÙلسÙÙŠ- علمي آن ارائه گرديد.
در مقطعاتی كه از Ùيلولائوس رياضيدان يوناني(معاصر دموكريتوس) بر جای مانده،â€Ù…ÛŒâ€Ø®ÙˆØ§Ù†ÙŠÙ…:
" ذات عدد،علت شناخت است. در آنچه معمايی وناشناخته است،ذات عدد راهنما Ùˆ آموزگار است. اگر عدد Ùˆ ذات آن نبودند هيچ يك از اشيای موجود،چه ÙÙŠ Ù†Ùسه Ùˆ Ú†Ù‡ در ارتباط با ديگر اشيا،وضعي روشن Ùˆ مشخص نداشت. اماâ€Ø§ÙŠÙ† عدد است كه به همۀ آن چيزهايی كه Ø±ÙˆØ Ø§Ø² طريق ادراك Øسی،درياÙتâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ سامانâ€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯ Ùˆ آنها را شناختی â€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ قابل مقايسه با يكديگرâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø§Ù†Ø¯. عدد،گويی،به تاثرات Øسی، كالبدâ€Ù…ÛŒ â€Ø¨Ø®Ø´Ø¯ Ùˆ روابط گوناگون â€Ù…يان آنها را، Ú†Ù‡ Ùرد باشندو Ú†Ù‡ زوج،در گروه هاي چند قرارâ€Ù…ÛŒ â€Ø¯Ù‡Ø¯."
قدرت دقيقاً منطقي عدد در همين به هم پيوستن Ùˆ از هم گسستن نسبت ها Ùˆ Øدود، Ùˆ تغييرناپذير كردن آنها نهÙته است.
عدد،جهان Ù…Øسوس يا «ماده» ادراك Øسي را بيش از پيش از ماهيت خاص آن تهيâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ Ùرمي معقول Ùˆ كلي بدانâ€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯.Ùˆ بدين ترتيب خصلت تاثر Øسی بيâ€ÙˆØ§Ø³Ø·Ù‡(مانند ملموس بودن،ديدني بودن Ùˆ شنيدني بودن)صرÙاً به منزلۀ «كيÙيات Ùرعي» نمايان†ميâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯ كه سرچشمۀ Øقيقي Ùˆ شالودۀ اصلي آنها را بايد در مقدار Ù…Øض جست يا به ديگر سخن در نسبت های صرÙاًعددی ياÙت. تØول علم نظری مدرنâ€Ø§ÙŠÙ†â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„ شناخت را با Ùرو كاستن نه Ùقط خصلت های خاص ٠ادراك Øسی بلكه همچنين طبيعت خاص Ùرم های ناب شهود مانند ماهيت Ùضا Ùˆ زمان به عدد Ù…Øض تØقق بخشيده است؛ Ùˆ درست همانگونه كه درâ€Ø§ÙŠÙ†Ø¬Ø§ عدد به منزلۀ ابزار منطقي Ù Øقيقي براي همگون كردن Ù…Øتويات آگاهي به كارâ€Ù…ÙŠâ€Ø±ÙˆØ¯ØŒ خود عدد نيز بيش از پيش به هستومندي همگون Ùˆ همسان تبديل†ميâ€Ø´ÙˆØ¯.
اعداد هيچâ€Ú¯ÙˆÙ†Ù‡ تÙاوتی با يكديگر ندارند جز تÙاوتی كه وضع هر يك از آنها در سيستم كل اعداد دارد. اعداد هيچ هستيی Ùˆ هيچ طبيعتی ندارند جز آنچه از وضع آنها در دستگاه اعداد Øاصل â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯. به ديگر سخن، اعداد هيچ هستيی ندارند جز آنچه از طريق نسبت هايی كه در يك پيوستارâ€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„(=صوری) به دستâ€Ù…ÙŠâ€Ø¢ÙˆØ±Ù†Ø¯. بنابراين،«تعريÙ» اعداد Ùˆ نيز Ø¢Ùريدن آنها از طريق روش ساختاری امكانâ€Ù¾Ø°ÙŠØ±â€Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯. Øتي اگرâ€Ø§ÙŠÙ† اعداد با هيچ شیء يا امر شهودی ارتباطی مستقيم نداشته باشند، در همين دستگاه نسبت ها به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù…Ø´Ø®Øµâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ù†Ø¯ØŒÙ…انند تبيين اعداد Ú¯Ù†Ú¯ كه از زمان ددكيند مرسوم شده است. در نظريه اعداد ددكيند،اعداد Ú¯Ù†Ú¯ به منزلۀ «برش هايي» در سيستم اعداد گويا نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯. قاعدۀ منطقي مشخصي،سيستم اعداد را به دو دسته بخشâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯.اساساً انديشۀ رياضي هر عددي را صرÙاً به صورت«برش» دركâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯. از ديدگاه رياضيات،اعداد چيزی بجز بيان نسبت هاي Ù…Ùهومي نيستند.â€Ø§ÙŠÙ† نسبت ها Ùقط در كليتشان، ساخت يگانه Ùˆ قائم به ذات عدد Ùˆ به طور كلي قلمرو اعداد را نمايشâ€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ù‡Ù†Ø¯.
اما همين كه از قلمرو انديشۀ علمي Ùˆ شناخت Ù…Øض به ديگر قلمروهاي Ùرهنگي گام بگذاريم،عدد خصلت متÙاوتی â€Ù…ÛŒ â€ÙŠØ§Ø¨Ø¯. از ديدگاه اسطوره،اعداد خصلت كلی ندارند كه قابل كاربرد درهر گونه Ù…Øتوايی باشند. از ديدگاه علمی،عدد خصلتی Ù…Ùهومی دارد؛ اما در اسطوره، خصلت عدد از شیء خاص قابل شمارش ناشی â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ در شهود همين شی، خصلت عدد Ù…Øدود Ùˆ Ù…Øصورâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯. بر پايۀ همين نظرâ€ØŒ اسطوره اعداد مختل٠را به طور مطلق يكسان نميâ€Ø¯Ø§Ù†Ø¯. زيرا گوناگونی ماده اشيای قابل شمارش يعني شهود خاص Ù…Øتوا Ùˆ اØساس بار خاصی كه به مقادير ويژه متصل است موجب â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ كه اعداد وجودهايی كاملاً متمايز داشته باشند وهمين وجود متمايز،بار خاصی بدان ها â€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯.†در اندیشۀ اسطوره ای عدد Ùˆ معدود در هم ادغام اند . اين بار يا كيÙيت تاثير كنندۀ عدد، در قلمرو تصورات اسطوره â€Ø§ÛŒ نمايان تر است. در اسطوره هيچ چيز صرÙاً صوري(=â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„) نيست. از ديدگاه اسطوره، مشابهت در Ùرم اشيا صرÙاً نسبتی â€Ù…يان آنها نيست بلكه پيوندی جوهری Ùˆ واقعی است كه آنها را به يكديگر متصل†می â€ÙƒÙ†Ø¯Ø› واين خصلت اسطوره†ای بويژه در مورد مشابهت عددی صادق است. هر جا دو مقدار از Ù„Øاظ عددی مساوی باشند، يعني هر جا†ميان اجزاء دو شیء رابطۀ يك به يك برقرار باشد،انديشۀ رياضيâ€Ø§ÙŠÙ† رابطه را صرÙاً نسبتيâ€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„(يا صوری)â€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ø§Ù†Ø¯Ø› اما اسطوره â€Ø§ÙŠÙ† تساوی عددی را چنين«تبيينâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯Â»ÙƒÙ‡ دو شيء مذكور داراي«سرشت» اسطورهâ€Ø§ÙŠ مشتركي هستند. اگر اشياء از Ù„Øاظ عددی مساوی باشند، هر اندازه هم از Ù„Øاظ ساير كيÙيات متÙاوت باشند، اسطورهâ€Ø§ÙŠÙ† تساوی عددی را به يكی بودن جوهر آنها تعبيرâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ معتقد است كه Ùقط يك جوهر است كه خود را به شكل های گوناگون متجليâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ خود را در پوشش آنها پنهانâ€Ù…ÛŒ â€Ø¯Ø§Ø±Ø¯. براي عدد نيرويی مستقل Ùˆ وجود جوهری قائل شدن، مثال بارز شخصيت بخشيدن اسطوره به مقولۀ كميت است. در انديشۀ منطقي،عدد Ù…Ùهومی كلی است Ùˆ كاركردی عمومی دارد،اما در انديشۀ اسطوره â€Ø§ÛŒØŒ عدد هميشه به منزله وجودی اصيل نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ÙƒÙ‡ جوهر خود ونيروی خويش را به هر چيزی كه زير سيطرهâ€Ø§Ø´ قرار گيرد، منتقلâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯.هر عدد خاصي را Øلقه â€Ø§ÛŒ جادويی اØاطه كرده است Ùˆ هر شيئی كه با آن عدد خاص مرتبط گردد به آن Øلقۀ جادويی نيز كشاندهâ€Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯. در واقع بخش اعظم جادو، جادوی عددی است.مثلاً عدد یک،عدد مقدسی است Ùˆ اساس یکتا پرستی است.در بعضی Ùرهنگ ها عدد دو، عدد مقدسی است . بن ما یۀ تÙکر ایرانی دو بنی است مانند اعتقاد به اهورا Ùˆ اهریمن. دربعضی Ùرهنگ ها عدد سه مقدس است Ú©Ù‡ پایۀ اعتقاد به تثلیث(خدا،ابن، Ø±ÙˆØ Ø§Ù„Ù‚Ø¯Ø³ ) است. در بیشتر Ùرهنگ ها عدد Ù‡Ùت مقدس است Ú©Ù‡ تقسیم روز ها به Ù‡Ùته Ù¾ÛŒ آمد چنین اعتقادی است.عدد Ù‡Ùت ازجمع چهارجهت اصلی Ùضا، بالا Ùˆ پایین ومرکز به دست آمده است(معمولاً هر قبیله ای Ù…ØÙ„ سکونت خود را مرکز خلقت Ù…ÛŒ داند).عدد سیزده در بعضی Ùرهنگ ها عدد Ù†Øسی است. درâ€Ø§ÙŠÙ†Ø¬Ø§ شناخت Ùرم انديشۀ اسطوره â€Ø§ÛŒ به پايان†ميâ€Ø±Ø³Ø¯. دانشجويان رشته Ùيزيك درياÙتهâ€Ø§Ù†Ø¯ كه با چهار معادلۀ ماكسول â€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù† همۀ مسائل رادر الكترومغناطيس Ùˆ با Ùرمول نيروی جاذبه عمومي،سه قانون نيوتن،اصل بقاء مامنتوم زاويهâ€Ø§ÙŠ واصل بقاء انرژي همه مسائل مكانيك كلاسيك را ØÙ„ كرد(در واقع بقيۀ مطالب در كتاب های Ùيزيك كلاسيك صرÙاً تكنيك هايی براي ØÙ„ مسائلâ€Ø§Ù†Ø¯.) زيرا تعداد قوانين طبيعت معدود است.
درâ€Ø§ÙŠÙ† مقاله نيز همه Ùرمول هاي انديشۀ اسطورهâ€Ø§ÙŠ ارائه گرديده است. اما خوانندۀ â€Ø§ÙŠÙ† مقاله نبايد برâ€Ø§ÙŠÙ† تصور غلط باشد كه مطالعۀ انديشه اسطوره â€Ø§ÛŒ صرÙاً براي پژوهشگران اساطير Ù…Ùيد است. دو نمونۀ زير شاهدي گويا برâ€Ø§ÙŠÙ† مدعاست كه انديشۀ اسطوره†ای Øتي بر ذهن دانشمندان نيز Øاكم بوده است.
اگوست كنت يكي از بنيانگذاران جامعه شناسي Ùˆ ÙلسÙÛ€ پوزيتيويسم است. اوâ€Ù…ÙŠâ€Ø®ÙˆØ§Ø³Øª كه همۀ عناصر اسطوره â€Ø§ÛŒ ومتاÙيزيكي را از قلمرو علم بيرون بريزد. اما نظام او كه با طرد همۀ عناصر اسطوره â€Ø§ÛŒ به دورۀ پيش ازعلمی يا اوايل دوره علمی آغازâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ با روساختی اسطوره†ای به قلۀ خويشâ€Ù…ÙŠâ€Ø±Ø³Ø¯. ماركس نيز مدعي بود كه با هر گونه انديشۀ â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„يستي Ùˆ اتوپيايي مخال٠است. اما سير انديشه ماركس مانندكنت از ÙلسÙÙ‡ به اسطوره است.(گرچه بهتر است بگوييم كه انديشۀ ماركس از همان آغاز سرشتي اسطورهâ€Ø§ÙŠ داشته اشت). بنابراين،متمايز كردن علم از اسطوره كار بسيار دشواری است، بويژه در قلمرو علوم اجتماعي Ùˆ علوم انساني.Ú¯Ùتنی است Ú©Ù‡ این شیوۀ اندیشه بر جوامع عقب مانده سلطۀ مطلق دارد Ùˆ شیوۀ تÙکر روشنÙکران جهان سومی است.
پایان
درباره Ùضا Ùˆ زمان نميâ€ØªÙˆØ§Ù† سخن Ú¯Ùت Ùˆ نام آلبرت â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† Ùˆ هرمان â€Ù…ينكوÙسكي را به â€Ù…يان نياورد.†اين دو دانشمند درياÙت علمي ما را از Ùضا Ùˆ زمان دگرگون كرده â€Ø§Ù†Ø¯. آلبرت â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† دراثرخويش «معني نسبيت» â€Ù…ÙŠâ€Ù†ÙˆÙŠØ³Ø¯:«نظريۀ نسبيت پيوندي نزديك با نظريۀ Ùضا- زمان دارد.»
در نظريۀ نسبيت عمومي â€Ø§ÙŠÙ†Ø´ØªØ§ÙŠÙ† زمان همۀ ويژگي هاي خود را از دست â€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ù‡Ø¯. سه بÙعد Ùضا Ùˆ بÙعد زمان در هم ادغام â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯ Ùˆ پيوستاري چهار بعدي راâ€Ù…ÙŠâ€Ø³Ø§Ø²Ù†Ø¯. هر نقطه از كيهان با مختصات Ùضا- زمان X4 , X3 , X2 , X1 معين â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯.â€Ø§ÙŠÙ† مختصات Ùقط ارزش عددي دارند Ùˆ به همين دليل â€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù†Ù†Ø¯ به جاي يكديگر قرار گيرند.سرانجام در Ùيزيك نظری،Ùضا Ùˆ زمان در عدد Ù…Øض مستØيل â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯.
عدد
در نظام شناخت تئوريك،عدد Øلقۀ رابط مهمی است كهâ€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù†Ø¯ Ù…Øتويات بسيار گوناگون Ùˆ غيرمشابه را در بر بگيرد Ùˆ آنها را تØت Ù…Ùهومي يگانه درآورد Ùˆ دگرگون كند.عدد با مستØيل كردن همه گوناگوني ها Ùˆ تنوعات در يگانگی شناخت،هد٠غايی خود شناخت قرارâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯ÙŠØ±Ø¯ Ùˆ به منزلۀ بيان كنندۀ «Øقيقت» نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯.â€Ø§ÙŠÙ† خصلت اساسي هنگامی به عدد داده شده است كه نخستين تعري٠ÙلسÙÙŠ- علمي آن ارائه گرديد.
در مقطعاتی كه از Ùيلولائوس رياضيدان يوناني(معاصر دموكريتوس) بر جای مانده،â€Ù…ÛŒâ€Ø®ÙˆØ§Ù†ÙŠÙ…:
" ذات عدد،علت شناخت است. در آنچه معمايی وناشناخته است،ذات عدد راهنما Ùˆ آموزگار است. اگر عدد Ùˆ ذات آن نبودند هيچ يك از اشيای موجود،چه ÙÙŠ Ù†Ùسه Ùˆ Ú†Ù‡ در ارتباط با ديگر اشيا،وضعي روشن Ùˆ مشخص نداشت. اماâ€Ø§ÙŠÙ† عدد است كه به همۀ آن چيزهايی كه Ø±ÙˆØ Ø§Ø² طريق ادراك Øسی،درياÙتâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ سامانâ€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯ Ùˆ آنها را شناختی â€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ قابل مقايسه با يكديگرâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø§Ù†Ø¯. عدد،گويی،به تاثرات Øسی، كالبدâ€Ù…ÛŒ â€Ø¨Ø®Ø´Ø¯ Ùˆ روابط گوناگون â€Ù…يان آنها را، Ú†Ù‡ Ùرد باشندو Ú†Ù‡ زوج،در گروه هاي چند قرارâ€Ù…ÛŒ â€Ø¯Ù‡Ø¯."
قدرت دقيقاً منطقي عدد در همين به هم پيوستن Ùˆ از هم گسستن نسبت ها Ùˆ Øدود، Ùˆ تغييرناپذير كردن آنها نهÙته است.
عدد،جهان Ù…Øسوس يا «ماده» ادراك Øسي را بيش از پيش از ماهيت خاص آن تهيâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ Ùرمي معقول Ùˆ كلي بدانâ€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯.Ùˆ بدين ترتيب خصلت تاثر Øسی بيâ€ÙˆØ§Ø³Ø·Ù‡(مانند ملموس بودن،ديدني بودن Ùˆ شنيدني بودن)صرÙاً به منزلۀ «كيÙيات Ùرعي» نمايان†ميâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯ كه سرچشمۀ Øقيقي Ùˆ شالودۀ اصلي آنها را بايد در مقدار Ù…Øض جست يا به ديگر سخن در نسبت های صرÙاًعددی ياÙت. تØول علم نظری مدرنâ€Ø§ÙŠÙ†â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„ شناخت را با Ùرو كاستن نه Ùقط خصلت های خاص ٠ادراك Øسی بلكه همچنين طبيعت خاص Ùرم های ناب شهود مانند ماهيت Ùضا Ùˆ زمان به عدد Ù…Øض تØقق بخشيده است؛ Ùˆ درست همانگونه كه درâ€Ø§ÙŠÙ†Ø¬Ø§ عدد به منزلۀ ابزار منطقي Ù Øقيقي براي همگون كردن Ù…Øتويات آگاهي به كارâ€Ù…ÙŠâ€Ø±ÙˆØ¯ØŒ خود عدد نيز بيش از پيش به هستومندي همگون Ùˆ همسان تبديل†ميâ€Ø´ÙˆØ¯.
اعداد هيچâ€Ú¯ÙˆÙ†Ù‡ تÙاوتی با يكديگر ندارند جز تÙاوتی كه وضع هر يك از آنها در سيستم كل اعداد دارد. اعداد هيچ هستيی Ùˆ هيچ طبيعتی ندارند جز آنچه از وضع آنها در دستگاه اعداد Øاصل â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯. به ديگر سخن، اعداد هيچ هستيی ندارند جز آنچه از طريق نسبت هايی كه در يك پيوستارâ€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„(=صوری) به دستâ€Ù…ÙŠâ€Ø¢ÙˆØ±Ù†Ø¯. بنابراين،«تعريÙ» اعداد Ùˆ نيز Ø¢Ùريدن آنها از طريق روش ساختاری امكانâ€Ù¾Ø°ÙŠØ±â€Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯. Øتي اگرâ€Ø§ÙŠÙ† اعداد با هيچ شیء يا امر شهودی ارتباطی مستقيم نداشته باشند، در همين دستگاه نسبت ها به ÙˆØ¶ÙˆØ Ù…Ø´Ø®Øµâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ù†Ø¯ØŒÙ…انند تبيين اعداد Ú¯Ù†Ú¯ كه از زمان ددكيند مرسوم شده است. در نظريه اعداد ددكيند،اعداد Ú¯Ù†Ú¯ به منزلۀ «برش هايي» در سيستم اعداد گويا نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆÙ†Ø¯. قاعدۀ منطقي مشخصي،سيستم اعداد را به دو دسته بخشâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯.اساساً انديشۀ رياضي هر عددي را صرÙاً به صورت«برش» دركâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯. از ديدگاه رياضيات،اعداد چيزی بجز بيان نسبت هاي Ù…Ùهومي نيستند.â€Ø§ÙŠÙ† نسبت ها Ùقط در كليتشان، ساخت يگانه Ùˆ قائم به ذات عدد Ùˆ به طور كلي قلمرو اعداد را نمايشâ€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ù‡Ù†Ø¯.
اما همين كه از قلمرو انديشۀ علمي Ùˆ شناخت Ù…Øض به ديگر قلمروهاي Ùرهنگي گام بگذاريم،عدد خصلت متÙاوتی â€Ù…ÛŒ â€ÙŠØ§Ø¨Ø¯. از ديدگاه اسطوره،اعداد خصلت كلی ندارند كه قابل كاربرد درهر گونه Ù…Øتوايی باشند. از ديدگاه علمی،عدد خصلتی Ù…Ùهومی دارد؛ اما در اسطوره، خصلت عدد از شیء خاص قابل شمارش ناشی â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ Ùˆ در شهود همين شی، خصلت عدد Ù…Øدود Ùˆ Ù…Øصورâ€Ù…ÙŠâ€Ú¯Ø±Ø¯Ø¯. بر پايۀ همين نظرâ€ØŒ اسطوره اعداد مختل٠را به طور مطلق يكسان نميâ€Ø¯Ø§Ù†Ø¯. زيرا گوناگونی ماده اشيای قابل شمارش يعني شهود خاص Ù…Øتوا Ùˆ اØساس بار خاصی كه به مقادير ويژه متصل است موجب â€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ كه اعداد وجودهايی كاملاً متمايز داشته باشند وهمين وجود متمايز،بار خاصی بدان ها â€Ù…ÙŠâ€Ø¨Ø®Ø´Ø¯.†در اندیشۀ اسطوره ای عدد Ùˆ معدود در هم ادغام اند . اين بار يا كيÙيت تاثير كنندۀ عدد، در قلمرو تصورات اسطوره â€Ø§ÛŒ نمايان تر است. در اسطوره هيچ چيز صرÙاً صوري(=â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„) نيست. از ديدگاه اسطوره، مشابهت در Ùرم اشيا صرÙاً نسبتی â€Ù…يان آنها نيست بلكه پيوندی جوهری Ùˆ واقعی است كه آنها را به يكديگر متصل†می â€ÙƒÙ†Ø¯Ø› واين خصلت اسطوره†ای بويژه در مورد مشابهت عددی صادق است. هر جا دو مقدار از Ù„Øاظ عددی مساوی باشند، يعني هر جا†ميان اجزاء دو شیء رابطۀ يك به يك برقرار باشد،انديشۀ رياضيâ€Ø§ÙŠÙ† رابطه را صرÙاً نسبتيâ€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„(يا صوری)â€Ù…ÙŠâ€Ø¯Ø§Ù†Ø¯Ø› اما اسطوره â€Ø§ÙŠÙ† تساوی عددی را چنين«تبيينâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯Â»ÙƒÙ‡ دو شيء مذكور داراي«سرشت» اسطورهâ€Ø§ÙŠ مشتركي هستند. اگر اشياء از Ù„Øاظ عددی مساوی باشند، هر اندازه هم از Ù„Øاظ ساير كيÙيات متÙاوت باشند، اسطورهâ€Ø§ÙŠÙ† تساوی عددی را به يكی بودن جوهر آنها تعبيرâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ معتقد است كه Ùقط يك جوهر است كه خود را به شكل های گوناگون متجليâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯ Ùˆ خود را در پوشش آنها پنهانâ€Ù…ÛŒ â€Ø¯Ø§Ø±Ø¯. براي عدد نيرويی مستقل Ùˆ وجود جوهری قائل شدن، مثال بارز شخصيت بخشيدن اسطوره به مقولۀ كميت است. در انديشۀ منطقي،عدد Ù…Ùهومی كلی است Ùˆ كاركردی عمومی دارد،اما در انديشۀ اسطوره â€Ø§ÛŒØŒ عدد هميشه به منزله وجودی اصيل نمايانâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ÙƒÙ‡ جوهر خود ونيروی خويش را به هر چيزی كه زير سيطرهâ€Ø§Ø´ قرار گيرد، منتقلâ€Ù…ÙŠâ€ÙƒÙ†Ø¯.هر عدد خاصي را Øلقه â€Ø§ÛŒ جادويی اØاطه كرده است Ùˆ هر شيئی كه با آن عدد خاص مرتبط گردد به آن Øلقۀ جادويی نيز كشاندهâ€Ù…ÛŒ â€Ø´ÙˆØ¯. در واقع بخش اعظم جادو، جادوی عددی است.مثلاً عدد یک،عدد مقدسی است Ùˆ اساس یکتا پرستی است.در بعضی Ùرهنگ ها عدد دو، عدد مقدسی است . بن ما یۀ تÙکر ایرانی دو بنی است مانند اعتقاد به اهورا Ùˆ اهریمن. دربعضی Ùرهنگ ها عدد سه مقدس است Ú©Ù‡ پایۀ اعتقاد به تثلیث(خدا،ابن، Ø±ÙˆØ Ø§Ù„Ù‚Ø¯Ø³ ) است. در بیشتر Ùرهنگ ها عدد Ù‡Ùت مقدس است Ú©Ù‡ تقسیم روز ها به Ù‡Ùته Ù¾ÛŒ آمد چنین اعتقادی است.عدد Ù‡Ùت ازجمع چهارجهت اصلی Ùضا، بالا Ùˆ پایین ومرکز به دست آمده است(معمولاً هر قبیله ای Ù…ØÙ„ سکونت خود را مرکز خلقت Ù…ÛŒ داند).عدد سیزده در بعضی Ùرهنگ ها عدد Ù†Øسی است. درâ€Ø§ÙŠÙ†Ø¬Ø§ شناخت Ùرم انديشۀ اسطوره â€Ø§ÛŒ به پايان†ميâ€Ø±Ø³Ø¯. دانشجويان رشته Ùيزيك درياÙتهâ€Ø§Ù†Ø¯ كه با چهار معادلۀ ماكسول â€Ù…ÙŠâ€ØªÙˆØ§Ù† همۀ مسائل رادر الكترومغناطيس Ùˆ با Ùرمول نيروی جاذبه عمومي،سه قانون نيوتن،اصل بقاء مامنتوم زاويهâ€Ø§ÙŠ واصل بقاء انرژي همه مسائل مكانيك كلاسيك را ØÙ„ كرد(در واقع بقيۀ مطالب در كتاب های Ùيزيك كلاسيك صرÙاً تكنيك هايی براي ØÙ„ مسائلâ€Ø§Ù†Ø¯.) زيرا تعداد قوانين طبيعت معدود است.
درâ€Ø§ÙŠÙ† مقاله نيز همه Ùرمول هاي انديشۀ اسطورهâ€Ø§ÙŠ ارائه گرديده است. اما خوانندۀ â€Ø§ÙŠÙ† مقاله نبايد برâ€Ø§ÙŠÙ† تصور غلط باشد كه مطالعۀ انديشه اسطوره â€Ø§ÛŒ صرÙاً براي پژوهشگران اساطير Ù…Ùيد است. دو نمونۀ زير شاهدي گويا برâ€Ø§ÙŠÙ† مدعاست كه انديشۀ اسطوره†ای Øتي بر ذهن دانشمندان نيز Øاكم بوده است.
اگوست كنت يكي از بنيانگذاران جامعه شناسي Ùˆ ÙلسÙÛ€ پوزيتيويسم است. اوâ€Ù…ÙŠâ€Ø®ÙˆØ§Ø³Øª كه همۀ عناصر اسطوره â€Ø§ÛŒ ومتاÙيزيكي را از قلمرو علم بيرون بريزد. اما نظام او كه با طرد همۀ عناصر اسطوره â€Ø§ÛŒ به دورۀ پيش ازعلمی يا اوايل دوره علمی آغازâ€Ù…ÙŠâ€Ø´ÙˆØ¯ با روساختی اسطوره†ای به قلۀ خويشâ€Ù…ÙŠâ€Ø±Ø³Ø¯. ماركس نيز مدعي بود كه با هر گونه انديشۀ â€Ø§ÙŠØ¯Ù‡â€Ø¢Ù„يستي Ùˆ اتوپيايي مخال٠است. اما سير انديشه ماركس مانندكنت از ÙلسÙÙ‡ به اسطوره است.(گرچه بهتر است بگوييم كه انديشۀ ماركس از همان آغاز سرشتي اسطورهâ€Ø§ÙŠ داشته اشت). بنابراين،متمايز كردن علم از اسطوره كار بسيار دشواری است، بويژه در قلمرو علوم اجتماعي Ùˆ علوم انساني.Ú¯Ùتنی است Ú©Ù‡ این شیوۀ اندیشه بر جوامع عقب مانده سلطۀ مطلق دارد Ùˆ شیوۀ تÙکر روشنÙکران جهان سومی است.
پایان