/شعری از رضا بی شتاب در آخر مقاله اضاÙÙ‡ شد/ شاملو ده سال بعد/ Ú¯ÙØªÚ¯Ùˆ با سیمین بهبهانی

" شعر های خوب اØÙ…د شاملو در هوای تازه Ùˆ بعد از آن جای انتقاد ندارد اما اگر کسی هم از اشعارش انتقاد Ù…ÛŒ کرد، او گوشش بدهکار نبود."
....
شاملو؛ ده سال بعد
"شاملو؛ ده سال بعد" عنوان Ú©Ù„ÛŒ مطالبی است Ú©Ù‡ تعدادی از شاعران، نویسندگان Ùˆ پژوهشگران در ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ مختل٠درباره اØÙ…د شاملو، در دهمین سال درگذشتش برای وبسایت بی بی سی ÙØ§Ø±Ø³ÛŒ نوشته یا Ú¯ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ù†Ø¯.
نویسندگان Ùˆ Ú¯ÙØªâ€ŒÙˆÚ¯ÙˆØ´ÙˆÙ†Ø¯Ú¯Ø§Ù† به مرور به شخصیت، شعر، ترجمه، قلم Ùˆ نگاه این شاعر معاصر Ù…ÛŒ پردازند. در روزهای آتی مطالب نویسندگان دیگر نیز در همین ØµÙØÙ‡ منتشر خواهد شد.
این مطالب دیدگاه شخصی نویسندگان آن است و لزوما مورد تائید بی بی سی نیست.
سیمین بهبهانی: گوشش به انتقادها بدهکار نبود
" شعر های خوب اØÙ…د شاملو در هوای تازه Ùˆ بعد از آن جای انتقاد ندارد اما اگر کسی هم از اشعارش انتقاد Ù…ÛŒ کرد، او گوشش بدهکار نبود."
سیمین بهبهانی Ú©Ù‡ Û³Û± سال با اØÙ…د شاملو ØØ´Ø± Ùˆ نشر داشته، شعر شاملو را "درخشان" Ùˆ او را انسانی "بسیار مودب Ùˆ سخن شناس" Ù…ÛŒ داند.
دهه Ùˆ دهه‌ها؛ یادداشتی از Ù…ØÙ…د قائد
گذشت ده سال از مرگ اØÙ…د شاملو شايد برخی از بهترين انتظارها را دربارۀ او تØÙ‚Ù‚ بخشيده باشد: Ø®ØµÙ„ØªÙ ÙØ±Ø§Ø¹Ù‚لى ٠شعر، Ú†Ù‡ قدمايى Ùˆ Ú†Ù‡ جديد، پيش از آنكه او بميرد به تاريخ پيوسته بود، اما سروده‌های او همچنان، در خلوت Ùˆ پشت ميكرÙن، خوانده می‌شود Ùˆ به Ø§ØØ³Ø§Ø³ آدمها رنگ Ùˆ بو Ùˆ جلا می‌بخشد.
گذشت ده سال از مرگ اØÙ…د شاملو شاید برخی از بهترین انتظارها را درباره او تØÙ‚Ù‚ بخشیده باشد: Ø®ØµÙ„ØªÙ ÙØ±Ø§Ø¹Ù‚لى ٠شعر، Ú†Ù‡ قدمایى Ùˆ Ú†Ù‡ جدید، پیش از آنکه او بمیرد به تاریخ پیوسته بود، اما سروده‌های او همچنان، در خلوت Ùˆ پشت میکرÙن، خوانده می‌شود Ùˆ به Ø§ØØ³Ø§Ø³ آدمها رنگ Ùˆ بو Ùˆ جلا می‌بخشد.
Ù…Ùهوم زمان از جمله اختراعاتی است Ú©Ù‡ انسان Ùکرش را با آن بسیار مشغول می‌کند. خیام Ù…ÛŒâ€ŒÚ¯ÙØª همین الآن Ú©Ù‡ بروی، در ص٠دراز کسانی خواهی بود Ú©Ù‡ هزار سال پیش Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ù†Ø¯ØŒ یا Ø±ÙØªÙ†Ø¯. اما تکلی٠این هزار سال Ùˆ هزار سال بعدی Ú†Ù‡ خواهد شد؟ خیام Ù…ÛŒâ€ŒÚ¯ÙØª تکلیÙÛŒ وجود ندارد، اگر هم داشته باشد به تو ربطی‌ ندارد؛ کارت را بکن Ùˆ ØØ¸ Ù‘ ببر.
شاملو با شور ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù† کارش را می‌کرد Ùˆ از زندگی عمیقاً لذت می‌برد. در معرض توجه Ùˆ برخوردار از ستایش خوانندگانش بود. مدام نوشتن Ùˆ چاپ‌کردن Ùˆ بازنویسی‌ متنها برای هر تجدید چاپی‌، نیرویی می‌طلبید Ú©Ù‡ به طرزی غریب همچنان در او می‌جوشید.
اما کلیک چاشنی سروصدایی Ú©Ù‡ به آن جوشش Ù…ÛŒâ€ŒØ§ÙØ²ÙˆØ¯ در چشم برخی ناظران قدری زیاد می‌آمد. در سالهایی از عمر، آدمهایی زندگی را کلاً آنچنان Ú©Ù‡ هست قبول می‌کنند گرچه ممکن است از پذیرش وضع موجود تن بزنند. او میل نداشت پذیرش وضع موجود جامعه، Ùˆ جهان‌بینی ٠‌رواقی در نگاه به زندگی با هم اشتباه شوند. نتیجه، اعتراضهایی بود Ú©Ù‡ شاید در وجهی اجتماعی روشنÙکرانه می‌نمود اما در وجه شخصی نالازم به نظر می‌رسید.
در جامعه‌ای‌ Ú©Ù‡ ØØ³Ø¯ در بسیاری آدمها هم Ø§ØØ³Ø§Ø³ Ùˆ طرزÙکر است، هم انگیزه وهم Ù‡Ø¯ÙØŒ کلیک انتقاد را پای رقابت می‌گذاشت،‌ ØØ³Ø§Ø³ÛŒØª شدید نشان می‌داد Ùˆ از Ø¬ÙØ§ÛŒ ØØ§Ø³Ø¯Ø§Ù† می‌â€Ù†Ø§Ù„ید: "منتقدان ما عملاً دشمن خونى معاصرانند، عین Ù…Ø¯Ù‘Ø¹Ù‰â€Ø§Ù„عمومâ€Ù‡Ø§ Ú©Ù‡ همه خلایق را مشتى دزد Ùˆ قالتاق Ù…Ù‰â€Ø¨ÛŒÙ†Ù†Ø¯ تا وقتى Ú©Ù‡ Ø®Ù„Ø§ÙØ´ ثابت بشود، اما انگار براى این دوستان هرگز ثابت Ù†Ù…Ù‰â€Ø´ÙˆØ¯." کاری مانند ترجمه دوباره دÙÙ† آرام Ùˆ پیله‌کردن به ØªÙØ§ÙˆØª آش Ùˆ سوپ Ùˆ Ø¨Ù€ÙØ±Ø´ Ùˆ آبگوشت Ùˆ شوربا Ùˆ گذاشتن لهجه پامناری در دهن دهقانان روس اگر خود او زنده می‌بود شاید به مراتب بیشتر آماج انتقاد قرار Ù…ÛŒâ€ŒÚ¯Ø±ÙØª. در غیابش کسانی Ú©Ù‡ درباره این طرز تسویه ØØ³Ø§Ø¨ با مترجم قبلی ØØ±Ù داشتند Ù†Ø§Ú¯ÙØªÙ‡ گذاشتند Ùˆ گذشتند. کمتر کسی پی‌جو شد سالهای Û´Û° ÙˆÛ´Û± در کلیک کتاب Ù‡ÙØªÙ‡ Ú†Ù‡ گذشت Ú©Ù‡ رسوبات روØÛŒâ€ŒØ§Ø´ همچنان ‌باقی بود.
Ø´Ùقت را نه تنها در مسکوت‌گذاشتن Ø®Ø±Ø¯Ù‡â€ŒØØ³Ø§Ø¨â€ŒÙ‡Ø§ÛŒ قدیمی Ø§ØµØØ§Ø¨ قلم Ùˆ دوات‌، بل در این نکته هم می‌توان ‌دید Ú©Ù‡ وقتی‌ یکی از ÙØ±Ø²Ù†Ø¯Ø§Ù†Ø´ بر سر ادعای ارثیه تا ØØ¯ توقی٠اثاثیه پیش Ø±ÙØªØŒ ØØªÛŒ دشمنان ÙØ±Ø§ÙˆØ§Ù† او ساکت ماندند Ùˆ انگار یکی از هزارها دعوای مشابه در دادسرا تلقی‌ کردند.
آن Ù…Ø®Ø§Ù„ÙØ§Ù† سالها دندان‌قروچه کرده بودند چرا وقتی همه چیز Ùˆ همه کس را می‌توان Ø±Ø§ØØª کنار زد Ùˆ از کار انداخت، این شخص در مسیر تعیین یک Ùقره ملک‌الشعرای ØµØ§ØØ¨â€ŒØµÙ„اØÛŒØª راه‌بندان ایجاد کرده است. همزمان با عزیمت او، Ù…ØØ§ÙÙ„ÛŒ برای تهیه Ùˆ توزیع مدیØÙ‡ Ùˆ صله ایجاد شد اما دوره این ØØ±Ùها گذشته بود.
اگر شمار استقبال Ùˆ Ø§Ù‚ØªÙØ§ Ùˆ تضمین‌ها را بتوان نشانه وسیعاً خوانده‌شدن یک شعر Ùˆ شاخص موÙقیت شاعرش Ú¯Ø±ÙØªØŒ "یاد آر ز شمع مرده یاد آر" سروده علی‌اکبر دهخدا، Ùˆ "Ú¯ÙØªÙ… به شیخ راه ضلال اینقدر مپوی/ کاین شوخ منصر٠نشود از خیال خویش" از Ù…ØÙ…دتقی بهار در ایران ٠دهه‌های‌ نخست قرن پیش سرآمد بودند. در عصر ما چنان قطعات خواص‌پسند Ùˆ Ø¯Ø±Ø¹ÛŒÙ†â€ŒØØ§Ù„ هیجان‌انگیزی‌ اگر معادل امروزی داشته باشند سروده‌های شاملوست.
نسلی Ú©Ù‡ با کلیک شعر شاملو بزرگ شد همچنان سروده‌های او را در نوشته‌ها Ùˆ شعرخوانی‌ها Ùˆ اعتراضها تکرار می‌کند. بسیاری عبارات شعرهایش برای‌ عنوان کتاب Ùˆ مقاله گویاست. سال Û¶Û° وقتی "هراس من ــــ بارى ــــ همه از مردن/ در سرزمینى است/ Ú©Ù‡ مزد گورکن/ از آزادى٠آدمى/ Ø§ÙØ²ÙˆÙ† باشد" Ùˆ "پیش از آنکه در اشک غرقه شوم چیزی بگو" روی شیشه عقب پیکان Ùˆ مینی‌بوس نقش بست (Ùˆ این کار به‌Ùوریت قدغن شد) نشان می‌داد خلایقی ‌که واژگانشان را با اشتیاق به کار Ù…ÛŒâ€ŒØ¨Ù€ÙØ±Ø¯ متقابلاً می‌توانند به زبان شعر او Ùکر ‌کنند (اولی دست‌کم Û¶Û°Û°Û°Û° Ùˆ دومی Û´Û³Û°Û°Û° بار در اینترنت نقل شده است). کلمه جمع "پریا" را چنان شیوا به کار برد Ùˆ پرشور روی نوار خواند Ú©Ù‡ به‌عنوان کلمه Ù…ÙØ±Ø¯ Ùˆ اسم خاص در شناسنامه‌ها جای Ú¯Ø±ÙØª. مضامین بدیع Ùˆ سبک سرایش او در زمان ØÛŒØ§ØªØ´ کلاسیک شد. پاداش Ú©Ù…ÛŒ نیست.
© BBC 2010
BBC Persian
دوشنبه 26 ژوئيه 2010 - 04 مرداد
.............................................................
بامداد
با یاد٠روشن٠شاملو که «خشم و٠جسارت بود»
رضا بی شتاب
خجسته بود بامداد
با دهانش
شير٠شعر
از Ù¾ÙØ³ØªØ§Ù†Ù معطر٠ماه مي نوشيد
دري بود بامداد
با شبانه هايش
كآواز مي داد
آزادي را
ستاره سيما بود بامداد
با رنج اش
به Ø±Ù†Ú¯Ù Ø²Ø¹ÙØ±Ø§Ù†
از هجرت و٠زندان ياران
مي سرود
جگر خسته بود بامداد
با آتش٠صدايش
كه خاموش نشد
در ظلمت و٠بيداد
ØØ§Ø¯Ø«Ù‡ بود بامداد
با ØØ¯ÙŠØ« اش
بزرگ، اما
چه خسته و٠چه تلخ
گذشت از اين سرا
در آن بامداد
2010-07-24
shahab taherzadeh نوشت