تابستان گذشته برای گيشه آمريکا بهترين دورانی بود که تاکنون ثبت شد و بيش از 4.3 بيليون دلار بليط فروخته شد.







...


سال ۲۰۰۹ سال رکود سینما

پرویز جاهد

منتقد فیلم

با اينکه سال 2009 می توانست از نظر رکود اقتصادی بدترين سال برای سينمای جهان باشد اما استقبال مردم از فيلم هايی چون اواتار، هری پاتر و شاهزاده دورگه و پيشتازان فضا و فروش بالای اين فيلم ها نشان داد که سينما هميشه در برابر رکود اقتصادی مقاومت می کند چرا که عليرغم کاهش قدرت خريد مردم، آنها هميشه به سرگرمی نياز داشته و دارند. يعنی هر اندازه هم اقتصاد کساد و پول درآوردن سخت باشد، باز هم مردم برای سرگرمی پول پيدا خواهند کرد. در عصر رکود اقتصادی آمريکا در دهه سی هم اين گونه بود و مردم با همه کسادی اوضاع، به جای يک بار، دو بار در روز به سينما می رفتند.

سال گذشته نيز با اينکه رکود اقتصادی جهانی تاثير وحشتناکش را بر تمام حوزه های زندگی مردم گذاشت، و بسياری از شرکت ها و موسسات تجاری تعطيل و ورشکسته شده و افراد بی شماری بی کار شدند اما سالن های سينما همچنان گرم و پر از تماشاگر بود.

تابستان گذشته برای گيشه آمريکا بهترين دورانی بود که تاکنون ثبت شد و بيش از 4.3 بيليون دلار بليط فروخته شد.

اما اين بدان معنا نيست که سينما در سال گذشته با هيچ مشکل اقتصادی مواجه نبود. علاوه بر اعتصاب فيلمنامه نويسان هاليوود که به خاطر افزايش دستمزدها صورت گرفت، بسياری از استوديوها و شرکت های سينمايی با خطر تعطيلی مواجه شدند و بازيگران و عوامل فنی بسياری از بی کاری خانه نشين شدند.

سرمايه گذاری مشروط بانک ها در فيلم ها و وام های بانکی ته کشيد، درآمد آگهی های تبليغاتی کاهش يافت و بازار سياه فيلم ها افزايش پيدا کرد.

کمپانی مترو گلدوين ماير(ام جی ام)، يعنی سازنده فيلم های جيمزباند، هنوز پول طلبکارانش را پرداخت نکرده است.

توليد سينمايی در سال گذشته به نسبت سال های قبل کاهش يافت و توليد فيلم های کمتر به معنی کار کمتر برای ستارگان بزرگ است.

جين سيمور، بازيگر هاليوود می گويد: "از کار خبری نيست.... تازه اعتصاب تموم شده و در حال حاضر هيچ فيلمی ساخته نمی شه. همه چيز شده رئاليتی تی وی و اگر هم بخواهی در رئاليتی تی وی باشی باز هم کار کمه."

انت بنينگ ستاره آمريکايی نيز بر وضعيت بد اقتصادی صحه می گذارد و می گوید: "فيلم های کمتری ساخته می شه و عده زيادی از اين بابت لطمه می بينند- افراد جلوی دوربين و افراد پشت دوربين. عده زيادی بی کار شدند، بنابراين واقعا تاثير بدی گذاشته."

شويلر مور يکی از چابک ترين دلال های سينمايی هاليوود که در کار رتق و فتق مالی برخی از بزرگ ترين پروژه های سينمايی جهان است، می گويد که وضعيت سينماهيچ وقت تا اين حد بد نبوده است. به اعتقاد وی "سينما ديگر خيلی اهميت ندارد. سينما فقط يک آگهی تبليغاتی بزرگ برای منبع اصلی درآمد يعنی دی وی دی و تلويزيون است".

اما وضعيت اقتصادی برای صاحبان تلويزيون و شرکت های توليد کننده دی وی دی نيز چندان خوشايند نيست. آنها نيز شکايت می کنند که درآمدشان کاهش يافته و به حداقل رسيده است.

پرفروش ترين فيلم های سال

با اينکه امروز صنعت نمايش از انحصار سينما درآمده و با توسعه تکنولوژی نمايش خانگی، بخش مهمی از تماشاگران سينما ترجيح می دهند درخانه بمانند و فيلم ها را بر صفحه تلويزيون خود تماشا کنند، با اين حال کمپانی های بزرگ هاليوود مثل پارامونت و فاکس قرن بيستم همچنان از نتيجه کارشان احساس رضايت می کنند.

کمپانی پارامونت در سال 2009 با توليد چند فيلم عظيم(بلاک باستر) مثل پيشتازان فضا، جی.آی.جو و ترانسفورمرز(مبدل ها): انتقام بازنده، سال موفقيت آميزی را پشت سر گذاشت.

جنگ روبات ها بر سر اداره جهان در فيلم ترانسفورمرز، رکورد فروش را در همان روز اول شکست و با فروش ميلياردی خود، به يکی از پرفروش ترين فيلم های جهان تبديل شد.

کمپانی برادران وارنر نيز توليد کننده تعدادی از پرفروش ترين فيلم های سال گذشته بود از جمله: خماری(Hangover) با فروش 460 ميليون دلار، خبرچين(Informant) با فروش 35 ميليون دلار و جايی که چيزهای وحشی هستند با فروش 75 ميليون دلار.

فيلم هری پاتر و شاهزاده دو رگه محصول برادران وارنر با فروش 930 ميليون دلار، در رتبه هشتم جدول پرفروش ترين فيلم های تاريخ سينما قرار گرفت.

فيلم انیميشن سه بعدی عصر يخ: طلوع دايناسور محصول فاکس قرن بيستم با فروش 890 ميليون دلار در رتبه سيزدهم جدول پرفروش ترين فيلم های دنيا ايستاد.

فیلم 2012 ساخته رولند امريخ با بازی جان كوزاك، دنی گلوور و وودی هارلسن با فروش 713 ميليون دلار در رده سی و سوم جدول پرفروش های تاريخ سينما قرار گرفت.

اين فيلم از سری فيلم های آخرالزمانی بود که به دنبال موجی از فيلم های اين نوع ساخته شد. فيلمی که ترس بشر از نابودی کره زمين در اثر افزايش دما را منتقل می کرد اما با همان بينش خوش بينانه هميشگی هاليوودی و قهرمان پردازی های کليشه ای ساخته شده بود و فيلمساز، خانواده خوش بخت آمريکايی را پس از عبور از دل انفجار و آتش و سيل و سونامی و خرابی های عظيم، دوباره به هم می رساند.

شب در موزه: نبرد اسميت سونيان با فروش 415 ميليون دلار، پيشنازان فضا با فروش 385 ميليون دلار، ريشه های ايکس من: وولورين با فروش 375 ميليون دلار محصول فاکس قرن بيستم، رستگاری نابودگر محصول برادران وارنر با فروش 370 ميليون دلار و تند و بی امان محصول کمپانی يونيورسال با فروش 360 ميليون دلار، از پرفروش ترين فيلم های سال 2009 بوده اند.

فيلم های دنباله دار ادامه نمونه های موفق

سال گذشته بسياری از کمپانی های بزرگ سينمايی، چاره غلبه بر رکود و بحران اقتصادی را در ساختن فيلم های به اصطلاح دنباله دار ديدند چرا که اين فيلم ها بر اساس نمونه های موفق قبلی توليد شدند. فيلم هايی که امتحانشان را در گيشه پس دادند و ريسک کمتری در موردشان وجود داشت. بيشتر محصولات سال گذشته کمپانی پارامونت را فيلم های دنباله دار تشکيل می دهند.

فيلم ترنسفورمرز(مبدل ها): انتقام بازنده که به دنبال موفقيت قسمت اول آن ساخته شد، 900 ميليون دلار فروخت و در رتبه بيستم جدول پرفروش ترين فيلم های تاريخ سينما قرار گرفت.

سانمر ردستون، تهيه کننده هاليوود در باره موفقيت فيلم های دنباله دار می گويد: "من اشکالی در ساختن فيلم های دنباله دار نمی بينم، ما ازش سود می بريم. چونکه مردم (فيلم ها) را به ياد دارند، مثلا در مورد قسمت دوم فيلم ترنسفورمرز(مبدل ها)، مردم موفقيت ترنسفورمرز يک را به ياد دارند يعنی ترنسفورمرز دو می تواند موفق تر از ترنسفورمرز يک باشد. به علاوه قسمت جديد پيشتازان فضا که جی جی آبرامز ساخته هيچ شباهتی با قسمت های قبلی پيشتازان فضا ندارد. در واقع او با ساختن يک فيلم متفاوت، آن را دوباره زنده کرد."

اما داستان عاشقانه و رمانتيک خون آشام عاشق فيلم گرگ و ميش آنقدر مورد پسند جوانان آمريکايی قرار گرفت که بلافاصله قسمت دوم آن با عنوان ماه جديد نيز توليد شد. فيلمی که پيوند ژانر فيلم های خون آشام ها(ومپاير) و فيلم های تين ايجری دبيرستانی بود و فروش هفتصد ميليون دلاری آن ثابت کرد که تهيه کننده آن در تصميم خود(ساختن قسمت دوم) اشتباه نکرده بود.

فرشته ها و شياطين ساخته ران هاوارد نيز به دنبال موفقيت قسمت اول فيلم رمز داوينچی ساخته شد و با فروش 485 ميليون دلار، از پرفروش ترين فيلم های سال گذشته بود.

با اينکه پيش بينی می شد اين فيلم همانند فيلم رمز داوينچی، خشم مقامات واتيکان و دستگاه کليسای کاتوليک را برانگيزد اما برخلاف انتظار، واتيکان نه تنها به نمايش اين فيلم اعتراض نکرد بلکه روزنامه اوزرواتور رومانو،ارگان واتیکان با جذاب خواندن فیلم و تمجید از فیلمبرداری و کارگردانی استادانه ران هاوارد، از واتيکان خواست تا درباره دیدگاه‌هایش در مورد آثاری که در مورد کلیسای کاتولیک تولید می‌شود، تجدید نظر کند.

شب در موزه(قسمت دوم-نبرد اسميتزونيان)، پيشتازان فضا، ريشه های ايکس من: وولورين، ترميناتور(رستگاری نابودگر)، تند و بی امان از فيلم های دنباله دار موفق سال گذشته بودند.

هاليوود و جنگ

جنگ عراق و افغانستان و پيامدهای آن، همچنان به عنوان سوژه ای جذاب در سال 2009 مطرح بود و فيلمسازان آمريکايی با رويکردهای مختلف با اين موضوع مواجه شدند.

در کنار توليد فيلم های تراژيک در باره موقعيت خطرناک سربازان آمريکايی در عراق(مثل صندوق جراحت ساخته کاترين بيگلو) يا بازگشت بی افتخار سربازان جنگ افغانستان (مثل برادران ساخته جيم شرايدان)، فيلم مردانی که به بزها خيره می شوند به کارگردانی گرنت هسلوو، با نگاهی کمدی و هجوآميز به جنگ عراق ساخته شد.

شايد اکنون ساختن فيلم های کمدی در باره جنگ برای هاليوود، خيلی بهتر از فيلم های جدی با درونمايه هايی تراژيک در باره جنگ و قربانيان آن باشد و می تواند تا اندازه ای روان آسيب ديده تماشاگران آمريکايی بعد از بحران های هولناک اخير را التيام بخشد.

اواتار پديده سينمايی سال

فيلم اواتار به کارگردانی جيمز کامرون و محصول کمپانی فوکس قرن بيستم که از روز 18 دسامبر اکران شد در نخستين هفته نمايش خود در آمريکا به فروش 93 ميليون دلار دست يافت و در سطح جهانی بيش از 285 ميليون دلار فروش کرد.

استقبال بی سابقه مردم از اين فيلم، گواه ديگری است بر قدرت و جاذبه سينما که هنوز می تواند ميليون ها نفر را در سردترين ماه سال از خانه بيرون آورده و به درون سالن های تاريک بکشاند تا تمشاگر نمايش خيره کننده سه بعدی جيمز کامرون بر روی پرده سفيد باشند. فيلمی که مفهوم فيلم سه بعدی(تری دی) را تغيير داد و امکانات گسترده آن را به نمايش گذاشت.

جيمزکامرون ده سال صبر کرد تا تکنولوژی ديجيتال آن قدر توسعه يافته و به حدی برسد که بتواند تخيلات ذهنی و خواب های فضايی عجيب او را به طرز باورپذيری به تصوير درآورد.

قطعا پيش از اين نيز سينما می توانست ايده کوه های معلق و شناور در فضا و باغ های الوان نور را بر پرده سينما بسازد اما قطعا آن تصاوير نمی توانست قابل مقايسه با اين تصاوير رنگارنگ و سحر انگيز باشند.

صحنه های پرواز آدم ها با پرندگان غول پيکر اژدهاوش(که به گمان من از تصوير سيمرغ الهام گرفته شده اند)، زيبا و خيره کننده اند. همين طور صحنه نبرد زمينی ها با مردمان بومی سياره پاندورا و صحنه حمله يکپارچه حيوانات جنگلی به جنگ افزارهای مدرن و مردان آهنين دارودسته کلنل مايلز.

اواتار با رنگ آميزی بديع و چشم نواز و طراحی صحنه بی نظيرش، تا کنون شگفت انگيزترين فيلمی است که سينمای هاليوود با اين ابعاد توليد کرده است. فيلمی که همه فيلم های عظيم و خوش ساخت ديگر هاليوود در برابر آن رنگ می بازند. فيلمی که با جلوه های تصويری زيبا و لوکيشن های تخيلی خواب گونه و رنگارنگ اش تماشاگر را مسحور و جادو می کند.

با اينکه موضوع فيلم چندان تازه نيست و ايده بومی شدن مرد مهاجم را قبلا در فيلم های ديگری چون رقص با گرگ ها و مردی به نام اسب نيز ديده ايم اما نوآوری بصری کامرون و استفاده خلاقانه اش از امکانات تکنولوژيک جديد سينما، آن را به اثری منحصر به فرد در سينمای فن سالار جهان تبديل کرده است.

سينمای تری دی و انيميشن

سال گذشته همچنين سال رونق فيلم های انيميشن بود. فيلم های انيميشن اکنون آنقدر اهميت يافته اند که فستيوال های هنری بزرگی مثل فستيوال کن و لندن نيز در سال گذشته، برنامه های خود را با اين نوع فيلم ها آغاز کردند.

انيميشن زيبا و انسانی بالا به کارگردانی پيت داکتر و محصول سه بعدی کمپانی پيکسار، فيلم افتتاحيه کن امسال بود و فيلم مستر فاکس فوق العاده ساخته وس آندرسن، فستيوال لندن را افتتاح کرد.

اينميشن سه بعدی عصر يخ: طلوع دايناسور محصول فاکس قرن بيستم با فروش 887 ميليون دلاری اش در رتبه سيزدهم جدول فيلم های پرفروش همه دوران ها قرار گرفت.

بعد از آن انيميشن بالا با فروش جهانی 702 ميليون دلار از موفق ترين فيلم های سال گذشته از نظر گيشه بود.

کمپانی والت ديزنی قسمت دوم انيميشن مشهور داستان اسباب بازی ها را اين بار به صورت سه بعدی ارائه کرد که در آخرين روزهای سال گذشته به نمايش درآمد.

سياره 51 ساخته يورگ بلانکو، پونيو به کارگردانی هايائو ميازاکی فيلمساز ژاپنی که بر اساس داستان پری دريايی کوچک اثر هانس کريستين آندرسن ساخته شد و آلوين و سنجاب ها ساخته بتی تامس از جمله مهم ترين انيميشن های به نمايش درآمده در سال گذشته بود.

اما همه فيلم های انيميشن سال گذشته به اندازه فيلم های بالا و عصر يخ درگيشه موفق نبودند. فيلم مستر فاکس زبل که انتظار زيادی برای فروش آن می رفت، بيش تر از بيست ميليون دلار نفروخت و نتوانست هزينه 40 ميليون دلاری آن را جبران کند.

سينمای مستقل

فروش جهانی نسبتا بالای فيلم ميليونر زاغه نشين ساخته دنی بويل(370 ميليون دلار) و موفقيت قابل توجه آن در اسکار، ثابت کرد که برخلاف ادعای صاحبان کمپانی های بزرگ، سينمای مستقل نيز می تواند بدون تکيه بر ستارگان بزرگ و جلوه های ويژه، موفق و پولساز باشد.

اما با اين حال در سال گذشته، سينمای مستقل آمريکا از وضعيت چندان مطلوبی برخوردار نبود.

مايکل داگلاس بازيگر سرشناس سينما در اين باره می گويد: "صنعت سينما در دوره رکود انصافا خوب کار می کنه و هميشه خوب کار کرده اما در عين حال يک شکاف عظيم بين فيلم های استوديويی و فيلم های مستقل وجود دارد."

فرانسيس فورد کاپولا نيز در باره آينده سينمای مستقل آمريکا نا اميد است: "... هيچ تمايلی برای ساختن فيلم های غيرمعمول وجود ندارد، شما می دونين که اين فيلم ها پول درنمی آرن، سيستم سرگرمی سازی ما از طريق تلويزيون دو نسل را شستشوی مغزی داده طوری که هيچ توقعی نداشته باشن و هيچ چیز نخواهن.."

فيلم مستقل مرد جدی ساخته برادران کوئن نيز که يهودی ترين فيلم شان بود، عليرغم استقبال خوب منتقدان سينمايی (87 درصد طبق جدول سايت راتن توميتو) توفيق چندانی در گيشه نداشت و در مجموع 9 ميليون دلار فروش کرد.

در حالی که فيلم 2012 با تکيه بر عناصر موفق و کليشه ای ژانر فيلم های علمی تخيلی و جلوه های ويژه در باره پايان جهان بيش از 360 ميليون دلار فروش کرد، فيلم ساده اما تکان دهنده جاده به کارگردانی فيلمساز مستقل، جان هيل کوت در باره همين موضوع که بر اساس رمان کورمک مک کارتی با رويکردی رئاليستی و کاملا متفاوت به موضوع ساخته شد، تنها 5 ميليون دلار فروش کرد.

با اين حال به قول سانمر ردستون تهيه کننده هاليوود، ماهی ريز قنات به شناکردن با غول های دريا ادامه خواهد داد و هميشه جايی برای فيلم های مستقل در کنار فيلم های عظيم (بلاک باستر) خواهد بود.

ساخته شدن فيلم های مستقلی چون مرد جدی برادران کوئن، برادران ساخته جيم شرايدان، صندوق جراحت ساخته کاترين بيگلو، پرشس ساخته لی دنيلز، جاده ساخته جان هيل کوت، محدوده های کنترل ساخته جيم جارموش و مرد مجرد ساخته تام فورد نشان می دهد که هنوز امکان ساخت آثار متفاوت و مستقل در سينمای آمريکا وجود دارد.

بهترين های منتقدان

در حالی که فيلم های هری پاتر و شاهزاده دورگه و پيشتازان فضا، موفق ترين فيلم های گيشه سال 2009 بودند، فيلم صندوق جراحت ساخته کاترين بيگلو به عنوان بهترين فيلم انجمن منتقدان فيلم لوس آنجلس برگزيده شد.

انجمن منتقدان فيلم لوس آنجلس، همچنين کاترين بيگلو را به عنوان بهترين کارگردان و يولانده مورو (برای فيلم سرافين) را به عنوان بهترين بازيگر زن و جف بريجز را برای قلب ديوانهبه عنوان بهترين بازيگر مرد سال 2009 برگزيد.

همچنين بر اساس آرا انجمن منتقدان آمريکايی، فيلم ساعات تابستانی به عنوان بهترين فيلم خارجی، مستر فاکس زبل ساخته وس آندرسن به عنوان بهترين فيلم انيميشن، جيسون ريتمن و شلدون ترنر به عنوان بهترين فيلمنامه نويس (برای فيلم بالا در هوا)، تی بون برنت و استيون بروتون برای موسيقی فيلم قلب ديوانه به عنوان بهترين آهنگسازان فيلم و کريستين برگر برای فيلمبرداری فيلم روبان سفيد ساخته ميشل هانه که به عنوان بهترين فيلمبردار انتخاب شدند.

فيلم مستند سواحل آينس ساخته آينس واردا از فيلمسازان موج نو فرانسه به عنوان بهترين فيلم مستند سال از نظر منتقدان فيلم لوس آنجلس شناخته گرديد.

درگذشتگان سينما

سال گذشته نيز پرونده تعداد زيادی از پهره های مشهور سينما برای ابد بسته شد.

پاتريک سوئيزی(بازيگر فيلم روح)، باد شولبرگ فيلمنامه نويس و بازيگر- کارل مالدن (بازيگر فيلم های دربارانداز و تراموايی به نام هوس)، ديويد کارادين (بازيگر فيلم بيل را بکش)، مايکل جکسون(سلطان موسيقی پاپ)، فارا فاست(بازيگر آمريکايی)، جک کارديف(فيلمبردار نرگس سياه، ملکه آفريقا و جنگ و صلح)، موريس ژار(آهنگساز بزرگ سينما و سازنده موسيقی فيلم محمد رسول الله)، ناتاشا ريچاردسن(بازيگر سينما، و همسر ليام نیسن)، کلود بری(فيلمساز فرانسوی)، پاتريک مک گوهان(بازيگر انگليسی)، دن اوبنون (فيلمنامه نويس بيگانه ها)، و جنيفر جونز ستاره فيلم های آمريکايی از نام دارترين درگذشتگان سال 2009 بودند.



© BBC 2009
BBC Persian